Báo cáo tổng thể thống kê sản phẩm chè (Phần cuối)
Được đăng : 03/11/2016B¶ng 1. Thèng kª tæng hîp vÒ c¸c nhãm hé trång chÌ
Nguån: §iÒu tra cña dù ¸n
Ghi chó:
Ngoµi c¸c tiªu chÝ trªn, c«ng cô ®iÒu tra cßn mét sè tiªu chÝ kh¸c n÷a kh«ng thÓ hiÖn trong c¸c b¶ng thèng kª trªn mµ sÏ ®îc ph¶n ¸nh trong c¸c b¶ng ph©n tÝch ë phÇn sau cña b¸o c¸o.
3. Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm chung cña hé trång chÌ
Trªn c¬ s¬ bé c«ng cô ®iÒu tra, viÖc tiÕn hµnh tæng hîp thèng kª cho phÐp ®¸nh gi¸ n¨ng lùc cña c¸c hé trång chÌ. (Xem b¶ng 2).
Trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖn nay cã thu nhËp thÊp so víi c¸c ngµnh nghÒ kh¸c trong x· héi nªn thanh niªn n«ng th«n cã xu híng ®i ra thµnh thÞ t×m viÖc lµm cho nªn hÇu hÕt lao ®éng n«ng th«n ®Òu lµ ngêi ®øng tuèi hoÆc cao tuæi. Tuæi trung b×nh cña c¸c chñ hé ë c¶ 4 lo¹i hé tõ 41,57 ®Õn 49,60.
Quy m« nh©n khÈu cña c¸c gia ®×nh theo ®iÒu tra lµ kh«ng qu¸ cao, tõ 3,85 ®Õn 4,65 ngêi/ 1 hé. ChÝnh s¸ch d©n sè cña Nhµ níc duy tr× trong nhiÒu n¨m ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc, mÆt kh¸c trong c¬ chÕ thÞ trêng, ngµy cµng cã nhiÒu ngêi ®i tho¸t ly khái n«ng th«n, ®ång thêi viÖc t¸ch hé nh»m ®Ó ®îc chia thªm ruéng ®Êt trë nªn phæ biÕn lµ nh÷ng lý do lµm cho quy m« nh©n khÈu kh«ng bÞ qu¸ lín.
Tr×nh ®é häc vÊn cña chñ hé nãi chung cßn thÊp, hÇu hÕt míi tèt nghiÖp hoÆc ®ang häc dë dang bËc tiÓu häc. Tuy nhiªn c¸c chñ hé lµ trang tr¹i nhá cã häc vÊn cao h¬n so víi c¸c lo¹i hé kh¸c, 80% chñ trang tr¹i ®· tèt nghiÖp trung häc c¬ së.
4. Ph©n tÝch thu nhËp nãi chung cña hé
Víi ®Þa h×nh ®Êt ®åi trung du, thæ nhìng vµ khÝ hËu rÊt thÝch hîp ®Ó ph¸t triÓn c©y chÌ, tuy nhiªn, so víi s¶n xuÊt c¸c c©y trång kh¸c nh lóa, s¶n xuÊt chÌ chøa ®ùng nhiÒu yÕu tè rñi ro nh thÞ trêng tiªu thô chÌ cã n¨m ch÷ng l¹i, gi¸ chÌ xuèng thÊp, gi¸ ph©n bãn t¨ng cao, s©u h¹i nhiÒu, do ®ã, ®Ó ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc, ngoµi chÌ ra th× c©y lóa còng rÊt ®îc chó träng, nhÊt lµ tõ n¨m 1996 trë l¹i ®©y, khi HTX DÞch vô n«ng nghiÖp Phóc Thµnh ®îc thµnh lËp ®· cã ®Çu t quy ho¹ch l¹i ®ång ruéng, x©y dùng mét tr¹m b¬m ®iÖn vµ hÖ thèng kªnh m¬ng dµi 1,3km, hå ®Ëp 40000m2 ®¶m b¶o cung cÊp níc tíi cho 2 vô lóa. §ång thêi xu híng chung cña c¸c hé lµ muèn ®a d¹ng ho¸ c¸c kho¶n thu nhËp, cho nªn c¶ 4 lo¹i hé ®Òu ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh b»ng ch¨n nu«i vµ c¸c nghÒ phô kh¸c nh lµm g¹ch, dÞch vô vËn chuyÓn hoÆc lµm thuª trong nghÒ x©y dùng. Cuéc ®iÒu tra nh»m vµo t×m hiÓu 4 kho¶n thu nhËp chñ yÕu cña c¸c lo¹i hé lµ: trång trät, trong ®ã ®ã c©y chÌ, ch¨n nu«i vµ thu nhËp kh¸c. KÕt qu¶ ph©n tÝch xem b¶ng 3.
C¶ 4 lo¹i hé ®Òu cã thu nhËp ®¸ng kÓ vÒ c©y chÌ, trong ®ã ®iÓn h×nh lµ hé n«ng trêng viªn, hä tËp trung chñ yÕu vµo c©y chÌ víi tû lÖ doanh thu tõ 24,98% ®Õn 36,22% trong tæng thu nhËp. (Xem h×nh 1 vµ 2).
H×nh 1. Chi tiÕt doanh thu cña hé trång chÌ
H×nh 2. C¬ cÊu doanh thu cña hé trång chÌ
Thu nhập bình quân một người một tháng của hộ HTX là 361.99 nghìn đồng, của hộ tự do là 203.13 nghìn đồng, hộ nông trường viên là 302.80 nghìn đồng và cao nhất là hộ trang trại với 563.89 nghìn đồng. Tất cả đều cao hơn mức nghèo theo quy định hiện hành của Nhà nước.
Tỷ lệ giữa chi phí sản xuất chung trong năm (chưa kể nhân công của gia đình) so với tổng doanh thu của hộ HTX, hộ tự do và hộ nông trường viên đều khá thấp, từ 56.06% và 55.96% đến 61.67%. Duy chỉ có hộ trang trại nhỏ là có tỷ lệ chi phí thấp nhất là 31.70%. Với diện tích đất canh tác khá nhỏ, số lao động/ một đơn vị diện tích khá lớn nên nông dân trồng chè hầu như chỉ "lấy công làm lãi", dùng sức lao động của mình chăm sóc đồng ruộng, chắt chiu tiết kiệm hạn chế mua ngoài mọi khoản vật tư nên chi phí sản xuất ủa họ không quá lớn. Đối với hộ trang trại, ngoài sản phẩm chè, có nguồn thu khác của họ là làm gạch, dịch vụ vận tải nhưng họ hầu như chưa biết hạch toán sản xuất nên họ không tính khấu hao nhà xưởng, công trình, thiết bị máy móc nên tỷ lệ chi phí là thấp nhất.
5. Phân tích hạch toán sản phẩm chè của các loại hộ
?ể hiểu được thực trạng sản xuất chè và việc tiếp cận với thị trường đầu vào và đầu ra của hộ trồng chè cần khảo sát sơ lược về các công đoạn thực tế mà các hộ nông dân đã áp dụng của sản phẩm chè. Tất cả các hộ được phỏng vấn đều có các công đoạn xản xuất kinh doanh chè bao gồm 2 quá trình: quá trình sản xuất trồng trọt (Kiến thiết cơ bản và chè kinh doanh) và quá trình sản xuất chế biến.
Quá trình sản xuất trồng trọt
Trồng chè mới phải qua “thời kỳ kiến thiết cơ bản” mất 3-4 năm đầu. Chất lượng và năng suất, hiệu quả của thời kỳ này phụ thuộc vào nhiều yếu tố: quy hoạch vườn chè, làm đất, bón phân, chăm sóc, nước tưới… Đặc điểm nổi bất của các hộ điều tra là nước tưới thì 100% phụ thuộc lượng mưa tự nhiên; phân bón, quan trọng nhất là bón lót thì không đồng đều, người bón nhiều, người bón ít. Do đó chất lượng vườn chè và năng suất thu hoạch của các hộ có sự khác biệt lớn.
Trong suốt chu kỳ kinh doanh của cây chè phải tiến hành các công đoạn tạo tán bằng cách sau khi trồng được 1 năm thì thông thường người ta bấm ngọn để chè con ra cành và năm thứ 3 tiếp tục tỉa cành và sau mỗi năm (tới đầu vụ rét) người trồng chè tạo tán bằng cách đốn cành lá gọi là đốn phớt. Tiếp đó, sau khi bước vào thời kỳ kinh doanh được 9-10 năm thì tiến hành đốn tạo tán mới gọi đốn đau.
Chăm sóc chè thường xuyên là yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng chè và năng suất thu hái chè. Ngoài việc xới đất, trừ cỏ thì quan trọng nhất là phải bón đủ số lượng và cơ cấu các loại phân bón, đồng thời phải kiểm soát được các loại sâu hại mà các giải pháp hiện nay vẫn chủ yếu là phun thuốc trừ sâu.
Kỹ thuật thu hái thủ công: Năm thứ 4 nông dân tạo tán cho cây chè để chè có tán mở rộng thích hợp để đạt sản lương cao nhờ khâu hái chè. Yêu cầu của việc thu hái chè phải đảm bảo 01 tôm (búp non + 2 lá non), tăng năng xuất bằng hái chè theo trật (chừa lại lá 3 và 4), kịp thời sới xáo đất và bón phân cân đối NPK, khi thu hái tránh làm búp chè bị dập, nát. Để xác định thời điểm khi nào có thể thu hái được lần tiếp theo, nông dân thường dùng phương pháp quan sát vườn chè theo kinh nghiệm.
Quá trình sản xuất chế biến chè
Chè tươi thu hái về cần chế biến kịp thời, không đựơc để búp chè dập nát, không được để chè bị ôi (chè bị ôi khi sao, sấy) làm chất lượng chè bị giảm. Sao chè tươi là khâu then chốt để nâng cao chất lượng sản phẩm. Tiếp đó là công đoạn vò chè làm phá vỡ cấu trúc mô tế bào, kết dính dịch làm cho lá chè xoăn lại có dạng viên, dạng sợi. Vò là khâu quyết định hương vị hình dáng sản phẩm của chè. Sấy khô là khâu kết thúc quá trình làm héo và vò chè, lúc này cần nhỏ lửa giảm tỷ lệ nước theo qui định. Cuối cùng, bảo quản chè thành phẩm là cách giữ chè giữ được hương chè, để nguội, cho vào túi giấy bóng dầy, kín là tốt nhất (đây là khâu yếu của hộ nông dân, vì không bảo quản được nông dân sao đựoc số lượng chè khô nào dù là nhỏ thì đều mang đi bán ngay).
Thực trạng sản xuất chè và việc tiếp cận thị trường vật tư đầu vào và thị trường tiêu thụ đầu ra của 4 loại hộ như sau (Xem bảng 4):
Bảng 4. Chi tiết về hạch toán sản xuất chè của hộ
Đất trồng chè của các hộ chủ yếu được Nhà nước giao quyền sử dụng theo Luật Đất đai. Hộ nông trường viên thì nhận khoán đất trồng chè từ nông trường. Chính vì vậy diện tích đất trồng chè bình quân của mỗi hộ khác biệt nhau không nhiều, dao động từ 0,18 đến 0,34 ha tuỳ theo loại hộ. Việc mua bán, sang nhượng đất trong địa bàn điều tra hầu như không có.
Sản lượng chè búp tươi bình quân của các hộ HTX và hộ tự do là 1133.00kg và 998.25kg, hộ nông trường viên và hộ trang trại nhỏ thì cao hơn: 1941.33kg và 1900.00kg, lý do là có diện tích lớn hơn và năng suất cũng cao hơn. (Xem hình 3).
Hình 3. Sản lượng chè búp tươi bình quân của hộ
Năng suất chè búp tươi của hộ nông trường viên đạt 62.11 tạ/ha, của các hộ trang trại, hộ tự do và hộ hợp tác xã lần lượt là 54.34; 52.11 và 49.61 tạ/ha. Hầu hết các hộ đều trồng giống chè "Trung du lá nhỏ" và đây là những con số năng suất khá cao đối với giống chè này. (Xem hình 4). Năng suất cao như vậy là do với diện tích trồng chè nhỏ, toàn bộ gia đình người nông dân đều tập trung công sức lao động thủ công để chăm bón và thu hoạch trên mảnh vườn chè của mình. Cũng đã xuất hiện một vài hộ bắt đầu đi vào trồng thử giống chè mới như giống PH1, giống Bát Tiên v..v… Nếu trồng giống PH1, theo khuyến cáo của các nhà khoa học, năng suất chè có thể đạt 70 – 100 tạ/ 1ha. Sở dĩ có sự khác biệt về năng suất giữa các loại hộ là do hộ nông trường viên và hộ trang trại đã đầu tư sử dụng nhiều phân bón hơn, phòng trừ sâu hại cũng tốt hơn.
Hình 4. Năng suất chè búp tươi bình quân của hộ
Việc tiếp cận với thị trường vật tư sản xuất đầu vào thông qua việc sử dụng phân bón hoá học và thuốc trừ sâu là rất khác nhau. Trong khi các hộ tự do và hộ HTX chỉ sử dụng phân bón ở mức độ 0.54 - 0.58 VND/m2 (VND chi phí vật tư/ 1m2 diện tích đất trồng chè), thuốc trừ sâu là 0.14 - 0.17 VND/m2, đồng thời có tới 31 hộ không bón phân và 7 hộ không hề phun thuốc trừ sân trong cả năm, thì hộ nông trường viên và hộ trang trại nhỏ sử dụng ở mức cao hơn: phân bón 1.15 - 1.27 VND/m2, thuốc trừ sâu là 0.30 và 0.24 VND/m2. (Xem bảng 4). Lý do là hầu hết các hộ đều trong tình trạng thiếu vốn, mặt khác giá cả phân bón và thuốc trừ sâu trên thị trường đều tăng cao.
Về tiêu thụ sản phẩm chè, đa số các hộ trồng chè đều có bán cả chè búp tươi và chè búp khô (chè xanh). Để bán được chè khô cần phải đầu tư trang bị máy vò chè (vận hành bằng động cơ điện nhỏ 2 pha) và máy sao chè bằng tôn cuốn (vận hành bằng tay hoặc bằng động cơ điện nhỏ 2 pha). Các hộ HTX, hộ tự do và hộ nông trường viên đều có tỷ lệ bán chè khô là khá lớn: 60.84%, 71.23% và 59.20%, nhưng các hộ trang trại đều trang bị máy móc, trong đó có hộ trang bị máy có động cơ điện 3 pha cho nên có tỷ lệ bán chè khô cao hơn cả: 86.21%. Đa số các hộ đều chưa tiếp cận được giá bán chè tốt nhất có trên thị trường địa phương, với cả việc bán chè tươi và chè khô.
Các kênh lưu thông của sản phẩm chè của các loại hộ trên cùng một địa bàn thôn là giống nhau, cụ thể như sau (Xem bảng 5):
- Bán chè tươi:
- Bán cho nông trường: Công ty TNHH một thành viên chè Sông Cầu.
- Bán cho tư thương: người thu gom nhỏ, mua tại nhà.
- Bán chè khô:
- Bán ở chợ điạ phương, cách nhà 3,5-4 km.
- Bán cho tư thương: người thu gom nhỏ, mua tại nhà.
- Bán cho đại lý ở huyện Đồng Hỷ, cách nhà 6-7 km
Bảng 5. Phân tích giá bán sản phẩm chè
Tóm lại, thực trạng sản xuất chè của cả 4 loại hộ trong điều tra thống kê sản phẩm chè này đều là sản xuất ở quy mô nhỏ hộ gia đình, năng suất và chất lượng chè ở mức độ trung bình tiên tiến do trong quá trình sản xuất và chế biến, sản phẩm chè đã kết tinh quá nhiều hàm lượng sức lao động thủ công hơn là hàm lượng công nghệ tiên tiến và lao động bằng máy móc. Sản phẩm làm ra tuy không có cơ quan nào đánh giá chất lượng nhưng nó đã được thị trường tiêu dùng nội địa và những người thu gom cho các đại lý để bán sang một số thị trường nước ngoài dễ tính như Trung Đông chấp nhận. Tiếp cận thị trường vật tư đầu vào của các hộ còn rất yếu do lượng vốn sản xuất mỏng và tình hình giá cả vật tư tăng cao. Tiếp cận thị trường tiêu thụ đầu ra của các hộ hoàn toàn thụ động trông chờ vào sức mua nhỏ lẻ của chợ địa phương, vào người thu mua gom nhỏ và hầu hết các hộ đều chưa thể tiếp cận được với giá bán chè tốt nhất trên thị trường của sản phẩm chè./.
CÁC TIN KHÁC
