Hình thái
Lê dạng trùng (Babesia)là đơn bào có hình lê đôi hay lê đơn, ký sinh trong hồng cầu của bò. Ngoài ra còn có hình trứng, hình bầu dục. Kích thước thay đổi tuỳ từng loài. Có 2 loài ký sinh và gây bệnh cho bò Việt Nam là:
- Babesia bigemina: 2-4 ´ 1-2mm
- Babesia bovis: 1,5-2 ´ 0,5-1,5mm
Loài B.bovisthường có hình lê đôi tạo thành một góc tù (>450) và B.bigeminacó hình lê đôi tạo thành một góc nhọn (<450). Đường kính của B.bigeminalớn hơn bán kính của hồng cầu, còn đường kính của B.bovis nhỏ hơn bán kính hồng cầu.
Các loài lê dạng trùng phát triển và lây nhiễm cần có vật chủ trung gian là các loài ve họ ve cứng Ixodidae.
Chu kỳ sinh học
Lê dạng trùng có vòng đời gồm hai giai đoạn: giai đoạn ký sinh trong cơ thể bò sinh sản theo phương thức vô tính, từ một lê dạng trùng trưởng thành mọc nhánh thành 2 lê dạng trùng và cứ sinh sản theo cách như vậy. Giai đoạn hữu tính phát triển trong vật chủ trung gian bao gồm một số loài ve cứng (Ixodidae). Giai đoạn này lê dạng trùng phát triển hết sức phức tạp. Ve hút máu bò bị bệnh, hồng cầu có lê dạng trùng vào dạ dày, ruột của ve sẽ phát triển qua 5 giai đoạn, thành tế bào cái (macrogametocite)và tế bào đực (microgametocite), sau đó tế bào cái hợp với tế bào đực thành hợp tử; hợp tử phát triển đến một giai đoạn nhất định sẽ vỡ ra giải phóng các bào tử thể (Sporozoit). Bào tử thể từ vách dạ dày và ruột theo hệ bạch huyết lên tuyến nước bọt của ve. Ve hút máu bò bệnh sẽ truyền mầm bệnh sang bò khoẻ. Ở bò, bào tử thể phát triển đến giai đoạn trưởng thành trong hồng cầu và sau đó lại phát triển theo giai đoạn vô tính. Một số bào tử thể khác sẽ lên buồng trứng của ve và nằm trong trứng. Trứng nở thành ấu trùng, phát triển thành trĩ trùng và trong trĩ trùng vẫn có bào tử thể. Bào tử thể lại lên tuyến nước bọt của trĩ trùng và trĩ trùng này sẽ truyền mầm bệnh sang bò khoẻ khi ve hút máu bò. Như vậy, sự truyền bệnh của ve có tính di truyền cho thế hệ đời sau.
Mỗi loài lê dạng trùng có một số loài ve tương ứng đóng vai trò vật chủ trung gian tàng trữ và truyền bá mầm bệnh. Trùng lê Babesia bigemina có vật chủ trung gian chủ yếu là các loài ve thuộc giống Boophilus (theo phân loại hiện nay được gọi là Rhipicephalus) như: Boophilus microplus, B.calcaratus. Vật chủ trung gian của Babesia bovis thường là các loài ve thuộc giống Ixodes như: Ixodes ricinus, I.granulosusvà cả ve Boophilus microplus.
Ở nước ta, hiện có khoảng 44 loài ve thuộc họ ve cứng, trong đó có Boophilus microplus phân bố rộng, đóng vai trò chủ yếu truyền bệnh lê dạng trùng do B.bigemina và B.bovis./.