· Cơ chế làm trắng

Như tên gọi, các hợp chất này có khả năng phát huỳnh quang (fluorescence) cho nên chúng hấp thu các ánh sáng vàng của chất liệu mà chất này bám vào và phát ra ánh sáng màu xanh từ đó làm cho mắt con người nhận thấy đối tượng sáng trắng hơn. Các chất làm sáng quang học chuyển ánh sáng của các bước sóng ngắn trong vùng cực tím (UV range) thành các bước sóng dài sáng xanh trong vùng khả kiến (visiable range) và giảm các ánh sáng vàng. Sau khi giặt, các chất này sẽ bám vào sợi vải làm cho nó sáng hơn. Thực tế, các chất làm sáng quang học này không làm cho các đối tượng được sạch hơn mà chỉ tạo cảm giác của mắt thấy sáng và trắng hơn. Điều đáng nói là một số cơ sở sản xuất bún, bánh phở, bánh cuốn sử dụng chất này để làm hấp dẫn về cảm quang cho người tiêu dùng, mặc dù nó có hại.

· Quy định về sự an toàn thực phẩm của chất tinopal

Các chất làm trắng sáng có liên quan đến thực phẩm phải được quy định của Tổ chức quản lý dược - thực phẩm Hoa Kỳ (FDA). Chất nào được sử dụng trong những vật liệu có thể tiếp xúc với thực phẩm, như các sản phẩm nhựa hay đồ bao gói. Chất nào được sử dụng trong công nghiệp chất giặt tẩy và các chất này phải được sự giám sát bới tổ chức bảo vệ môi trường Hoa Kỳ (EPA).

· Mức độ an toàn và tác động trên sức khỏe con người của chất tinopal

Theo dự quản lý của tổ chức bảo vệ môi trường Hoa Kỳ (EPA) thì các chất làm trắng quang học Tinopal có khả năng gây ngộ độc cho con người là những hợp chất dẫn xuất từ aminotriazine và stilbene, các chất này ảnh ưởng đến sự phát triển và khả năng sinh sản của con người. Tuy nhiên họ cũng cho rằng cần phải nghiên cứu thêm để khẳng định độc tính cụ thể của các chất này. Các vấn đề về sự ảnh hưởng của các chất làm sáng quang học trên da khi tiếp xúc trên quần áo cũng đã được nghiên cứu và cho thấy không có phản ứng trên da. Các thí nghiệm với vi khuẩn, nấm mốc, nấm men cho thấy các chất làm trắng quang học có khả năng gây đột biến gen tế bào vi sinh vật nên nó có khả năng gây ra ung thư cho con người. Hiện nay các hóa chất này lại được sử dụng trái phép để làm trắng sợi bún, bánh phở tươi. Việc này gây nguy hiểm đến sức khỏe con người vì các chất này là các hóa chất chỉ được sử dụng trong công nghiệp. Do đó, các cơ quan quản lý an toàn thực phẩm cần phải nhanh chóng có biện pháp ngăn chặn cách chế biến độc hại này bằng cách giáo dục và chế tài. Để phân tích các chất này trong thực phẩm cần phải xác định hiện nay trên thị trường Việt Nam đang sử dụng hóa chất Tinopal nào, vì có nhiều loại chất được sử dụng với mục đích này trong chế biến thực phẩm. Chúng ta có thể kiểm tra nhanh xem bún, bánh phở tươi có hóa chất Tinopal hay không bằng cách sử dụng đèn cực tím (đèn UV - loại đèn cầm tay sử dụng pin để kiểm tra tiền thật hay tiền giả): đem đĩa bún vào chỗ tối chiếu ánh sáng đèn này vào. Nếu các sợi bún phát sáng màu trắng xanh chứng tỏ chúng có chứa các hóa chất Tinopal còn không phát sáng thì không có.

· Tình hình nhiễm Tinopal trong một số loại thực phẩm ở Việt Nam

Theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho biết, sau một thời gian giám sát, kiểm tra, một số địa phương đã phát hiện ra có nhiều mẫu bánh canh tươi, bánh phở, bún có chứa chất phát sáng huỳnh quang Tinopal. Đây là hóa chất công nghiệp không có trong danh mục phụ gia thực phẩm cho phép của Bộ Y tế. Những cơ sở sản xuất bún, bánh phở bị nhiễm chất Tinopal trong thời gian kiểm tra vào giữa tháng 8/2013 được Cục An toàn thực phẩm công bố như sau:

-   Tại Tây Ninh: Phát hiện mẫu bột nhiễm hóa chất tại 02 cơ sở sản xuất bún được xác định là hóa chất màu huỳnh quang Tinopal.

-   Tại Bà Rịa - Vũng Tàu: Phát hiện 01 cơ sở có hóa chất màu huỳnh quang Tinopal và trong 1 mẫu bún có chất này.

-   Tại Tp Hồ Chính Minh: Kết quả kiểm tra đã phát hiện có 06 mẫu sản phẩm gồm bún tươi, bánh phở, bánh hỏi của 3 cơ sở sản xuất có chứa Tinopal, axit Oxalic là hóa chất công nghiệp không có trong danh mục cho phép của Bộ Y tế và Natri sulfite là chất có trong danh mục cho phép của Bộ Y tế nhưng vượt mức cho phép.

-   Tại TP Cần Thơ: Phát hiện 2/36 mẫu (01 mẫu bún, 01 mẫu bánh lọt) có chất Tinopal và 01 mẫu hóa chất Tinopal dạng bột, 01 mẫu dung dịch hương nếp có Tinopal. Cả 04 mẫu trên đều được lấy tại một cơ sở kinh doanh quy mô hộ gia đình.

Chất Tinopal làm hư hại đường tiêu hóa, niêm mạc thành ruột, có thể dẫn đến viêm loét ruột, dạ dày. Nó có thể làm tổn thương những mao mạch khiến cơ thể gặp khó khăn trong việc hấp thụ, tiêu hóa thức ăn và các chất dinh dưỡng, lâu dần có thể gây ung thư cho người sử dụng. Tuy nhiên, nhiều hộ kinh doanh bún, bánh phở đã cho vào bột trong quá trình sản xuất để tăng độ trắng, sáng. Điều này rất có hại cho người tiêu dùng./.