Sông Mã vào vụ thu hoạch nhãn sôi động hẳn lên, từ sáng sớm, người, xe đi thu hái tấp nập; mỗi ngày ở Sông Mã tiêu thụ hàng trăm tấn nhãn tươi các loại. Giá cả được các thương lái mua tùy theo từng loại, nhãn to, đẹp (không phải nhãn ghép) có giá 18.000 - 20.000 đồng/kg; nhãn ghép có giá cao hơn từ 22.000 - 25.000 đồng/kg được tập kết về các điểm dọc theo các quốc lộ: 4G, 12, tỉnh lộ 102, thuận lợi cho các xe có tải trọng lớn bốc hàng, chở đi các tỉnh miền xuôi tiêu thụ. Những mẫu mã kém hơn một chút vẫn được các lò sấy thu mua về làm long nhãn giá 14.000 - 15.000 đồng/kg. Chị Nguyễn Thị Hà, quê Hưng Yên, chuyên thu mua nhãn ở Sông Mã, cho biết: Mấy năm nay, đến mùa nhãn là vợ chồng tôi lên đây thu mua. Cứ 2 ngày một chuyến xe 15 tấn chở về các chợ đầu mối ở Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định... tiêu thụ, hàng về đến đâu bán hết đến đó, vì nhãn Sông Mã mẫu mã đẹp, quả to, cùi dày lại ngọt, thơm nên được khách hàng ưa chuộng, bình quân mỗi vụ nhãn lãi cả trăm triệu đồng.

Qua tìm hiểu được biết, sản lượng nhãn năm nay đạt thấp hơn so với mọi năm do khi nhãn đang độ trổ hoa gặp đợt nắng nóng không có mưa, trước đó lại có đợt rét đậm kéo dài do vậy ảnh hưởng không nhỏ tới việc ra hoa, kết trái. Tuy nhiên, theo bà Đinh Thị Hảo, Trưởng trạm Khuyến nông huyện Sông Mã thì sản lượng nhãn năm nay vẫn đạt khoảng 80.000 - 100.000 tấn quả.

Chúng tôi đến thăm vườn nhãn của gia đình anh Lò Văn Nhiệm, bản Búa, xã Chiềng Khương khi gia đình đang tập trung thu hoạch nhãn tại khu đồi rộng, cây nào cũng sai trĩu quả, anh Nhiệm phấn khởi: "Mùa nhãn chín, thương lái khắp nơi đến tận vườn thu mua. Nhà tôi có 2 ha nhãn với gần 400 cây, trong đó một nửa diện tích là nhãn ghép đã cho thu hoạch năm thứ 2, vụ thu hoạch năm nay ước đạt 60 tấn, giá tại vườn 18.000 đồng/kg nhãn không ghép, nhãn ghép 25.000 đồng/kg, trừ chi phí, thu gần 1 tỷ đồng".

Còn tại xã Chiềng Khoong, là xã có diện tích trồng nhãn lớn nhất huyện Sông Mã với 460 ha, trong đó có gần 200 ha chuyển sang nhãn ghép. Vụ năm nay cả xã ước đạt 4.600 tấn quả, trừ chi phí thu lợi về cho bà con khoảng trên 90 tỷ đồng.

Mùa thu hoạch nhãn, ngoài việc bán cho các thương lái đem về các tỉnh miền xuôi tiêu thụ, người dân Sông Mã còn làm long nhãn để gia tăng lợi nhuận, tạo việc làm cho nhiều lao động nhàn rỗi trong vùng. Long nhãn được sấy khô, mang hương vị riêng và có thể bảo quản trong thời gian dài. Nhiều gia đình thu nhập khá từ làm long nhãn, hầu hết những gia đình trồng nhãn ở huyện Sông Mã đều có lò sấy thủ công, mỗi ngày tiêu thụ hàng trăm tấn quả. Vì thế, vào vụ nhãn, nhiều người dân trên địa bàn đi bóc nhãn trong lúc nông nhàn để có thêm thu nhập, tính ra một người bóc giỏi cũng thu nhập từ 250.000 - 300.000 đồng/ngày. Mùa nhãn không chỉ mang lại niềm vui cho các gia đình trồng nhãn mà còn là mùa vui chung của mọi người dân nơi đây.

Tuy nhiên, việc trồng nhãn và chế biến sản phẩm từ nhãn mới chỉ là tự phát, chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa người trồng nhãn, người chế biến và nhà quản lý để tạo ra những sản phẩm có giá trị kinh tế cao. Do vậy, rất cần các cơ quan chức năng có những giải pháp phù hợp; hỗ trợ khoa học, kỹ thuật, vốn. Đồng thời nhanh chóng xây dựng thương hiệu, chủ động tìm đầu ra cho sản phẩm, giúp cho người trồng nhãn yên tâm gắn bó với cây nhãn, để vị ngọt nhãn Sông Mã ngày càng bay xa.