Báo cáo của Hội Nông dân Việt Nam (VNFU)

Gửi

ASIA DHRRA

Dựán

Kết nối nông dân sản xuất nhỏ với thị trường

Môc lôc

BÁO CÁO TỔNG THỂ THỐNG KÊ SẢN PHẨM CHÈ
(Consolidated inventory report)

Giíi thiÖu chung

Dù ¸n "KÕt nèi n«ng d©n s¶n xuÊt nhá víi thÞ tr­êng" do ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nguån nh©n lùc n«ng th«n §«ng Nam ¸ - AsianDHRRA víi ®èi t¸c ë ViÖt Nam lµ Héi N«ng d©n ViÖt Nam (VNFU) triÓn khai nghiªn cøu víi yªu cÇu ®Æt ra lµ nghiªn cøu thÞ tr­êng ë mçi quèc gia vÒ mét c©y trång hoÆc con nu«i cã liªn ®íi tíi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ thÞ tr­êng. Sau khi nghiªn cøu mét sè s¶n phÈm ®iÓn h×nh ë ViÖt Nam, Ban Qu¶n lý ®Ò tµi vµ nhãm kü thuËt chóng t«i chän s¶n phÈm lµ c©y chÌ cã quan hÖ chÆt chÏ nhiÒu tíi thÞ tr­êng ë ViÖt Nam vµ thÕ giíi.

ViÖt Nam lµ n­íc n«ng nghiÖp víi trªn 85 triÖu d©n, trong ®ã72% d©n sè sèng trªn ®Þa bµn n«ng th«n. Toµn quèc cã trªn 13 triÖu hé trong ®ã cã 10 triÖu hé lµ hé s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp, trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c hé cã Ýt ®Êt ®ai sö dông, cã qui m« s¶n xuÊt nhá vµ thu nhËp thÊp. B×nh qu©n ®Êt n«ng nghiÖp theo hé gia ®×nh cña ViÖt Nam lµ 0,7-0,8 ha. C©y chÌ lµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy cã gi¸ trÞ tiªu dïng vµ xuÊt khÈu cao. Nhu cÇu tiªu dïng s¶n phÈm cña chÌ rÊt réng vµ ngµy cµng t¨ng lªn. Thiªn nhiªn ViÖt Nam rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, lùc l­îng lao ®éng n«ng th«n dåi dµo lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn ngµnh chÌ. ë ViÖt Nam, chÌ lµ c©y trång ®· cã t¸c ®éng nhiÒu ®Õn c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n«ng th«n ViÖt Nam, sö dông s¶n phÈm chÌ trong sinh ho¹t ®êi sèng, uèng chÌ lµ mét v¨n ho¸ b¶n ®Þa cña ng­êi d©n ViÖt Nam. HiÖn nay, ViÖt Nam ®øng hµng thø 5 trong tèp 10 n­íc trång chÌ ë §«ng Nam ¸, vµ ®øng hµng thø 7 vÒ s¶n l­îng chÌ. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn, th­¬ng m¹i, s¶n phÈm chÌ ë ViÖt Nam cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i nghiªn cøu gi¶I quyÕt ®Ó gióp cho ng­êi trång chÌ lµ nh÷ng hé n«ng d©n s¶n xuÊt nhá cã thÓ tiÕp cËn tèt nhÊt víi thÞ tr­êng, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ thu nhËp cña hä. ViÖt Nam cã tíi 34 tØnh/ 64 tØnh, thµnh phè cã trång, s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ th­¬ng m¹i chÌ, trong ®ã Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh ®iÓn h×nh, cã truyÒn thèng l©u ®êi vÒ trång chÌ, lµ n¬i cã nh÷ng gièng chÌ b¶n ®Þa ngon næi tiÕng trong n­íc vµ thÕ giíi, cho nªn Th¸i Nguyªn ®­îc chän lµm ®Þa bµn nghiªn cøu. T¹i Th¸i Nguyªn, chän huyÖn §ång Hû, x· Ho¸ Trung, th«n Phóc Thµnh lµ ®iÓm nghiªn cøu sù kÕt nèi hé s¶n xuÊt nhá c©y chÌ víi thÞ tr­êng.

Nghiªn cøu thèng kª vÒ s¶n phÈm chÌ thuéc khu«n khæ cña dù ¸n "KÕt nèi n«ng d©n s¶n xuÊt nhá víi thÞ tr­êng" nh»m môc ®Ých lµm râ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña hé n«ng d©n trång chÌ, sù tiÕp cËn cña hé trång chÌ víi thÞ tr­êng cung cÊp vËt t­ vµ tiªu thô s¶n phÈm chÌ. §ång thêi, kÕt qu¶ cña nghiªn cøu nµy còng gãp phÇn cung cÊp mét phÇn sè liÖu cho c¸c nghiªn cøu tiÕp theo nh»m viÕt ra mét b¸o c¸o vÒ chuçi gi¸ trÞ c©y chÌ ë ViÖt Nam.

Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu

Tr­íc thêi kú "§æi míi" (n¨m 1986), ng­êi n«ng d©n nãi chung vµ ng­êi trång chÌ nãi riªng chØ cã thÓ lµ thµnh viªn cña mét trong hai lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt lµ hîp t¸c x· (kiÓu cò) hoÆc n«ng tr­êng quèc doanh. Tõ khi tiÕn hµnh c«ng cuéc "§æi míi" ®· xuÊt hiÖn nhiÒu lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt cho n«ng d©n, trong ®ã vai trß cña kinh tÕ hé ®­îc coi träng, lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së ë n«ng th«n. Cïng víi nh÷ng tæ chøc kinh tÕ cña Nhµ n­íc vÉn cßn tiÕp tôc tån t¹i d­íi d¹ng c¸c n«ng tr­êng quèc doanh (trong ®ã mét sè lín ®· chuyÓn ®æi sang thµnh C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn) vµ nh÷ng trang tr¹i cã quy m« lín ®ang xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu th× ®a sè n«ng d©n ViÖt Nam vÉn lµ nh÷ng hé s¶n xuÊt nhá, tån t¹i d­íi 4 h×nh thøc phæ biÕn lµ: hé n«ng d©n tù do, hé n«ng d©n trong hîp t¸c x· kiÓu míi, hé n«ng d©n nhËn kho¸n ruéng ®Êt cña n«ng tr­êng vµ cuèi cïng lµ c¸c trang tr¹i nhá cña n«ng d©n, lo¹i trang tr¹i cã Ýt ®Êt ®ång thêi kh«ng sö dông lao ®éng thuª ngoµi mµ lao ®éng chñ yÕu lµ cña gia ®×nh hoÆc lao ®éng ®æi c«ng trong hä hµng. Do ®ã, víi môc tiªu nghiªn cøu ®· nªu trªn, ®Ó thÊy ®­îc thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña ng­êi trång chÌ vµ sù tiÕp cËn víi thÞ tr­êng cña hä, vµo th¸ng 5 vµ th¸ng 6 n¨m 2008, VNFU ®· tiÕn hµnh tæ chøc mét cuéc ®iÒu tra kh¶o s¸t thùc ®Þa ®èi víi s¶n phÈm chÌ.

§èi t­îng ®iÒu tra: lµ c¸c hé s¶n xuÊt nhá c©y chÌ víi 4 lo¹i h×nh hé: Hé x· viªn HTX n«ng nghiÖp; hé s¶n xuÊt tù do; hé n«ng tr­êng viªn (nhËn kho¸n ®Êt cña n«ng tr­êng); hé trang tr¹i nhá lµm chÌ.

§Þa bµn ®iÒu tra: cÇn chän ph¶i lµ n¬i ®iÓn h×nh cho viÖc s¶n xuÊt chÌ cña ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt nhá, trong ®Þa bµn ph¶i cã ®ñ 4 lo¹i hé nªu trªn. §¸p øng yªu cÇu nµy, th«n Phóc Thµnh, x· Ho¸ Trung, huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn ®· ®­îc lùa chän lµm ®Þa bµn ®iÒu tra.

Dung l­îng mÉu ®iÒu tra: trong khu«n khæ kinh phÝ vµ thêi gian cã h¹n, 80 ®¬n vÞ ®iÒu tra ®­îc chän, theo c¬ cÊu phï hîp víi c¬ cÊu c¸c lo¹i hé hiÖn cã t¹i ®Þa ph­¬ng. Cô thÓ gåm:

Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra: pháng vÊn trùc tiÕp b»ng b¶ng hái cã cÊu tróc (anket) kÕt hîp víi pháng vÊn s©u mét sè hé ®iÓn h×nh. §ång thêi do viÖc nghiªn cøu thèng kª s¶n phÈm chÌ ®­îc tiÕn hµnh cïng lóc víi viÖc nghiªn cøu ®¸nh gi¸ n¨ng lùc tæ chøc n«ng d©n, cho nªn ngoµi hai ph­¬ng ph¸p trªn, nhãm nghiªn cøu cña VNFU còng ®ång thêi tiÕn hµnh viÖc pháng vÊn c¸n bé, th¶o luËn nhãm, kh¶o s¸t thùc ®Þa, thu thËp tµi liÖu thø cÊp t¹i ®Þa ph­¬ng….

C«ng cô ®iÒu tra: sö dông c«ng cô do Asia DHRRA khuyÕn c¸o, trong ®ã viÖc t×m hiÓu c¸c sè liÖu vÒ diÖn tÝch canh t¸c, s¶n l­îng thu ho¹ch ®­îc coi träng. Ngoµi ra VNFU cßn kh¶o s¸t thªm nhiÒu tiªu chÝ ph¶n ¸nh thùc tr¹ng s¶n xuÊt chÌ, viÖc tiÕp cËn víi thÞ tr­êng vËt t­ ®Çu vµo (ph©n bãn, thuèc trõ s©u), tiÕp cËn víi thÞ tr­êng tiªu thô ®Çu ra (b¸n chÌ t­¬i vµ chÌ kh«) cña hé n«ng d©n.

KÕt qu¶ NGHI£N CøU

1. S¬ l­îc vÒ ®Þa bµn ®iÒu tra

Phóc Thµnh lµ mét th«n cña x· Ho¸ Trung, huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn. Th«n Phóc Thµnh n»m c¸ch Thµnh phè Th¸i Nguyªn kho¶ng 12 km vµ c¸ch Thñ ®« Hµ Néi 106 km vÒ phÝa B¾c. VÞ trÝ cña th«n phÝa §«ng gi¸p thÞ TrÊn S«ng Cçu, phÝa T©y gi¸p th«n Trung ThÇn, phÝa Nam gi¸p th«n Lµng NËm, phÝa B¾c gi¸p th«n Na Long.

Th«n Phóc Thµnh cã ®Þa h×nh ®åi nói d¹ng thung lòng, ®Êt ruéng d¹ng bËc thang, thöa ruéng nhá. KhÝ hËu cã 2 mïa râ rÖt, mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4, mïa m­a tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10. NhiÖt ®é b×nh qu©n trong n¨m 22 ®é C, cao nhÊt 32,2 ®é C, thÊp nhÊt 3 ®é C vµo th¸ng 1. L­îng m­atrung b×nh n¨m 2097mm, cao nhÊt3008mm. §é Èm trung b×nh 82%.

VÒ giao th«ng, Phóc Thµnh n»m c¹nh quèc lé 2 lé, ch¹y tõ Hµ néi ®i Cao B»ng, tõ Quèc lé 2 vµo trung t©m th«n kho¶ng 2 km, ®­êng l¸t xim¨ng, « t« ch¹y vµo trung t©m th«n, t­¬ng ®èi thuËn lîi.

Toµn th«n cã 114 hé gia ®×nh, víi 447 nh©n khÈu. C¸c hé gia ®×nh ®Òu lµ n«ng d©n víi c¸c ngµnh nghÒ chÝnh lµ: trång lóa n­íc (®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc, tù s¶n tù tiªu), trång mµu vµ c©y ¨n qu¶ (tù s¶n tù tiªu). S¶n xuÊt hµng ho¸ cã: trång chÌ, ch¨n nu«i gia sóc gia cÇm, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, lµm dÞch vô vËn chuyÓn.

Toµn th«n cã 5 d©n téc anh em sinh sèng:

-D©n téc Kinh88,6%.

-D©n téc Nïng5,84%.

-D©n téc Tr¹i3,72%.

-D©n téc Hoa1,84%.

2. Miªu t¶ tæng hîp vÒ c¸c nhãm hé trång chÌ

Thèng kª s¶n phÈm chÌ cña 4 nhãm hé n«ng d©n ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c nhãm tiªu chÝ ®iÒu tra nh­ sau:

-Sè liÖu c¬ b¶n vÒ ng­êi chñ hé vµ gia ®×nh cña chñ hé.

-Thùc tr¹ng tµi s¶n ®Êt ®ai, c¬ cÊu doanh thu.

-ViÖc tiÕp cËn víi thÞ tr­êng vËt t­ ®Çu vµo (ph©n bãn, thuèc trõ s©u).

-TiÕp cËn víi thÞ tr­êng tiªu thô ®Çu ra (b¸n chÌ t­¬i vµ chÌ kh«).

-Vµ c¸c tiªu chÝ kh¸c.

KÕt qu¶ ®iÒu tra pháng vÊn hé ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng 1.