Cần phân biệt với bệnh tụ huyết trùng (bệnh cũng phát ra lẻ tẻ, sưng hầu khó thở nhưng máu vẫn đỏ, lách không sưng, không nhũn); bệnh do Clostridium(xác chết trương to và chết đột ngột); bệnh doLeptospira thể cấp tính, bệnh lê dạng trùng (nước đái màu đỏ, niêm mạc vàng, máu loãng và nhớt); hiện tượng trúng độc (con vật chết nhanh, không sốt, chết lẻ tẻ hoặc hàng loạt một lúc, không lây lan).

Chẩn đoán vi khuẩn học

- Cách lấy bệnh phẩm: Nếu con vật sống thì lấy máu ở tĩnh mạch tai, trước khi lấy máu phải sát trùng bằng cồn iod 5%, đợi khô, đâm kim thẳng vào tĩnh mạch cho máu chảy thẳng vào ống nghiệm. Sau khi lấy máu xong, sát trùng kỹ chỗ lấy máu bằng cồn iod 5%. Nếu con vật chết cắt lấy một mẩu da tai cho vào lọ, sát trùng hoặc đốt vết cắt.

- Làm tiêu bản, nhuộm Gram tìm vi khuẩn: Trực khuẩn nhiệt thán to, 2 đầu vuông, đứng riêng lẻ hoặc thành chuỗi ngắn, có giáp mô bao bọc xung quanh, bắt màu Gram dương.

Vi khuẩn nhiệt thán có độc lực hình thành giáp mô trong máu và dịch trong cơ thể gia súc bị bệnh.

Khi làm tiêu bản, để khô, cố định bằng cồn trong 3 phút, nhuộm bằng polychrome methylene blue (nhuộm Mc Fadyean's) hoặc nhuộm Giemsa. Giáp mô bắt màu hồng, vi khuẩn có màu xanh thẫm. Tế bào vi khuẩn thường đứng thành đôi hoặc chuỗi ngắn, hai đầu vuông (vi khuẩn sắp xếp nối đuôi nhau).

- Nuôi cấy bệnh phẩm vào các môi trường: nước thịt thạch thường, thạch máu, quan sát tính chất mọc.

- Tiêm động vật thí nghiệm:

Dùng chuột lang để gây bệnh.

Nếu bệnh phẩm còn tươi, đem nghiền pha với nước sinh lý hoặc cấy vào nước thịt, nuôi 24 giờ ở 37⁰C rồi tiêm vào dưới da trong đùi của chuột.

Nếu bệnh phẩm thối có tạp khuẩn thì khía da bụng rồi bôi. Bệnh phẩm có vi khuẩn, chuột sẽ chết sau 2 - 3 ngày. Mổ khám thấy nơi tiêm thuỷ thũng cục bộ, có chất keo nhày giống lòng trắng trứng. Hạch lympho sưng đỏ, thuỷ thũng máu đen, đặc, khó đông, lá lách sưng to, mềm, tất cả các cơ quan tổ chức tụ máu, bàng quang chứa đầy nước tiểu đỏ.

Chẩn đoán huyết thanh học - phản ứng kết tủa tạo vòng Ascoli

Trong giáp mô của vi khuẩn nhiệt thán có một thành phần kháng nguyên gây kết tủa gọi là kết tủa tố nguyên có khả năng kích thích cơ thể động vật sinh ra kháng thể đặc hiệu gọi là kết tủa tố. Khi kết tủa tố nguyên gặp kết tủa tố sẽ gây hiện tượng kết tủa.

Phản ứng này do Ascoli phát hiện năm 1911, là phản ứng kết tủa dùng để phát hiện kháng nguyên chịu nhiệt của B.anthracis. Phản ứng không có tính đặc hiệu cao vì có thể lẫn với một số Bacillusspp. khác và nó lại phụ thuộc vào khả năng chỉ có B. anthracis nhân lên trong cơ thể động vật và cung cấp một lượng đủ kháng nguyên để cho phản ứng dương tính. Ngày nay phản ứng được sử dụng phổ biến ở Đông Âu./.