Nằm giữa trung tâm Mường Động - một trong bốn vựa lúa của tỉnh, Vĩnh Đồng (Kim Bôi) có nhiều lợi thế về phát triển kinh tế - xã hội. Địa bàn xã chạy dọc theo quốc lộ 12 A, đồng ruộng bằng phẳng, tưới tiêu khá thuận lợi, nhân dân cần cù chịu khó, có kinh nghiệm thâm canh cây trồng, vật nuôi... Nhưng trong những năm qua những lợi thế trên không được khai thác, nền sản xuất trong xã vẫn là thuần nông, kinh tế hàng hoá chậm phát triển. Một trong những nguyên nhân đó là do ruộng đất manh mún.
Ông Bùi Đức Hoà, Phó chủ tịch UBND xã cho biết: Vĩnh Đồng trên 960 hộ, hơn 4.300 khẩu. Dân cư chia làm 12 xóm. Tổng diện tích đất canh tác hiện có 198 ha, trong đó ruộng hai vụ 134 ha. Bình quân mỗi khẩu được chia 400 m ruộng. Khi thực hiện giao đất khoán ruộng, những khu đồng tốt được chia đều cho các hộ do tư tưởng "hoa thơm mỗi người hưởng một tí". Bình quân mỗi hộ có từ 10 - 15 thửa trên nhiều cánh đồng xa nhau. Sự manh mún, lạc hậu đó đã gây khó khăn cho sản xuất tập trung.
Vụ chiêm xuân năm 2006 - 2007, ngay từ khi cây lúa mùa còn ngậm đòng, Vĩnh Đồng được huyện Kim Bôi chọn làm xã điểm về dồn điền đổi thửa. Đây là chủ trương đúng, hợp lòng dân.
Nhưng làm như thế nào để công bằng, hợp lý, hiệu quả thiết thực?. Đảng uỷ xã đã ra Nghị quyết chuyên đề, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo công tác dồn điền đổi thửa. Xã thành lập Ban chỉ đạo, lập Đề án, kế hoạch dồn điền. Đảng uỷ quán triệt đến từng cán bộ, đảng viên. Chi bộ, chính quyền xóm đưa Đề án, kế hoạch ra cuộc họp để dân bàn tìm ra phương án tối ưu nhất đối với xóm mình. Phương án được dân đồng tình cao là: phân loại khu đồng, chia lô cho các hộ bốc thăm và vận động hộ tự nhận ruộng. Xã lấy xóm Dưới làm điểm để rút kinh nghiệm nhân rộng ra các xóm trong xã. Khi thực hiện dồn điền, đổi thửatại xóm Dưới đã bộc lộ một số khó khăn. Đó là khâu thuỷ lợi. Hệ thống công trình thuỷ lợi nội đồng chưa hoàn thiện. Trên cùng một cánh đồng nhưng có khu đồng chủ động nước tưới, có khu đồng khô hạn. Giao thông nội đồng còn yếu kém. Vì vậy, các hộ không muốn nhận ruộng nơi xa, khô hạn, ruộng xấu. Đảng uỷ, Ban chỉ đạo dồn điền đổi thửa đã họp dân xóm Dưới, nghe dân phản ánh, đề xuất ý kiến. BCĐ xã đề xuất bổ sung phương án dồn điền đổi thửa: Giành một phần nhỏ diện tích ruông để xây dựng hệ thống mương, đường nội đồng. Đảm bảo nước tưới chủ động cho các khu đồng trên cùng một cánh đồng. Trong 3 loại ruộng: A, B, C (tốt, trung bình, xấu), gói thăm ruộng loại A 1000 m2 thì gói thăm ruộng loại B =1200 m2, ruộng loại C = 1400 m2. Sau khi bốc thăm nhận ruộng, các hộ có thể đổi ruộng cho nhau. Những hộ có chung máy cày, bừa được bốc chung một thăm. Riêng hộ gia đình chính sách được tự chọ khu đồng, chọn ruộng. Phương án trên được dân đồng tình, ủng hộ. Từ thực tế xóm Dưới, Vĩnh Đồng triển khai đồng loạt ra 11 xóm còn lại. Tiến độ dồn điền đổi thửa diễn rathuận lợi, nhanh chóng, vượt kế hoạch gần một tháng.
Trao đổi với chúng tôi, ang Bùi Văn Biện, Trưởng xóm Rù1 nói giọng rất vui: Vụ trước, khi chưa dồn điền đổi thửa, bình quân mỗi hộ ở xóm Rù1 có từ 10 đến 15 mảnh ruộng trên các sứ đồng. Ruộng bé, các sứ đồng cách xa nhau 1-2 cây số. Manh mún nên rất khó cho việc đầu tư thâm canh. Một buổi cày cật lực chỉ được 1 -2 thửa ruộng. Làm cỏ, bón phân, phun thuốc trừ sâu bệnh cũng khó khăn. Thí dụ, ruông mình bón phân, mưa to, phân chảy xuống ruộng dưới của hộ khác. Phun thuốc trừ sâu bệnh ruộng mình nhưng ruộng nhà khác không phun cũng không hiệu quả. Nay, mỗi hộ chỉ còn 1 - 2 mảnh ruộng làm gì cũng thuận lợi. Làm đất không phải dong máy từ đồng này sang đồng khác. Một buổi cày gọn cả vài nghìn mét vuông ruộng. Ruộng một vụ không trồng lúa thì trồng ngô, dưa hấu, dưa chuột, bí đỏ... liền khoảnh nên bảo vệ, chăm bón tiện lợi.
Ông Hoà cho biết thêm: Có một số hộ không nhận ruộng 2 vụ mà đăng kí nhận ruộng 1 vụ cùng một khu đồng. Các hộ trên trồng một năm 3 vụ màu, ngô, dưa hấu, dưa chuột, dưa bở, bí xanh, xen với ngô là lạc, đau xanh... Vụ chiêm xuân năm nay, vụ đầu tiên dồn điền đổi thửa, cơ cấu cây trồng trên đồng ruộng Vĩnh Đồng đã phong phú, đa dạng hơn các vụ trước. Chủ lực là cây lúa, cây màu gồm: Dưa hấu trên 30 ha, dưa chuột 10 ha, bí xanh 10 ha, ngoài ra còn ngô, lạc lày, bí đỏ, mía. Có thể nói, ở Vĩnh Đồng không còn ruộng hoang, đất không có thời gian nghỉ. Người nông dân có nguồn thu quanh năm. Dồn điền đổi thửa đã tạo điều kiện cho chính hộ nông dân tự chủ sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp với đồng đất, thị trường. Đến các xóm, chúng tôi thấy nhiều mô hình sản suất sản phẩm nông nghiệp hàng hoá cho thu nhập 15 - 20 triệu đồng. Có hộ thu tới 30 - 40 triệu đồng từ dưa hấu, mía. Nếu tính chi li, 1 ha canh tác cho thu nhập 40 - 55 triệu đồng ở Vĩnh Đồng không ít. Vụ lúa chiêm xuân năm nay, Vĩnh Đồng dự tính năng suất đạt trên 55 tạ/ha.
Bài học dồn điền đổi thửa ở xã Vĩnh Đồng sẽ được huyện Kim Bôi nhân rộng ra các xã trong huyện. Đây là cơ sở để Kim Bôi thực hiện mục tiêu Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn.