Đây là mô hình chăn nuôi mang lại hiệu quả kinh tế cao ở miến núi, góp phần tích cực trong việc xã hội hoá bảo vệ và phát triển rừng. Năm 1999 ông Mẫn được Chi cục Kiểm Lâm An Giang hỗ trợ vay vốn bằng cặp Nai tơ trị giá 18 triệu đồng. Sau 2 năm nuôi dưỡng, ông đã trả được vốn và còn thu lời nhờ bán nai con. Ông tiếp tục giữ lại cặp nai giống bố mẹ để nhân giống phát triển kinh tế gia đình.

Ông Mẫn là người nuôi Nai thành công nhất trong số 9 hộ nuôi Nai theo chương trình chuyển giao giống của Chi cục Kiểm Lâm tỉnh cho những hộ nhận khoán rừng ở hai huyện Tịnh Biên và Tri Tôn. Theo ông, nai rất dễ nuôi, cũng giống như nuôi bò. Thức ăn nuôi chủ yếu là nguồn cỏ dại và có thể trồng thêm cỏ voi dưới tán rừng, thu gom các phụ phẩm nông nghiệp. Nai trưởng thành sau 25 tháng tuổi có thể sinh sản và mỗi năm đẻ 1 con. Còn nai đực nuôi từ 17 đến 18 tháng tuổi thì bất đầu thu hoạch lộc nhung. Mỗi năm thu hoạch lộc nhung 1 đợt. Nai đực trưởng thành sau 5 năm tuổi có thể cho lộc nhung khoàng 2,5kg mỗi năm. 1kg lộc nhung bán được từ 14 – 15 triệu đồng. Mỗi năm, gia đình ông bán từ 1-2 cặp Nai tơ. Một cặp Nai 6 tháng tuổi bán được với giá từ 40 – 50 triệu đồng.

Hiện nay, gia đình ông Mẫn duy trì thường xuyên đàn nai giống với số lượng 12 con bố mẹ và hậu bị, trong đó có 5 con cái và 7 con đực. Ước tính giá trị đàn nai của gia đình ông trị giá khoảng 1 tỉ đồng. Ông Mẫn cho biết, trong thời gian rừng chưa đến kỳ khai thác thì việc nuôi Nai là nguổn thu nhập chính của gia đình để bám lấy rừng.

Thời gian gần đây, ông đã xin phép khai thác nguồn cây rừng đúng độ tuổi khoảng 4 ha và chuyển sang trồng cây ăn trái, chủ yếu là quýt đường và xoài cát Hòa Lộc. Ông đã trồng xen cỏ voi hết diện tích vườn cây ăn trái để làm nguồn thức ăn nuôi Nai. 400 gốc xoài cát Hòa Lộc do ông trồng xen dưới tán rừng trước đây đã đến thời kỳ cho trái cao điểm và cho gia đình ông nguồn thu nhập gần 100 triệu đồng mỗi vụ.

Anh Nguyễn Văn Sơn ở ấp Tân Long, xã Tân Lợi là người nhận nuôi cặp Nai tơ đầu tiên do ông Mẫn chuyển giao vào những năm 2000 khi thấy mô hình này cho hiệu quả kinh tế khá cao, gấp 2 lần nuôi bò. Từ cặp Nai ban đầu, anh đã nhân giống và phát triển đàn giống bố mẹ, giống hậu bị để nuôi thường xuyên khoảng 10 con. Mỗi năm, gia đình anh cũng bán được từ 1-2 cặp Nai tơ, thu hoạch lộc nhung được từ 8-10kg, ước tổng thu nhập từ nuôi nai hàng năm khoảng 180-200 triệu đồng. Gia đình anh Sơn chỉ có vài công đất vườn trồng cây ăn trái lâu năm nên có rất ít khoảng trống để trồng xen cỏ. Hàng ngày, anh dành thời gian rảnh khoảng 1 giờ để cắt thêm cỏ và hái lá cây rừng về nuôi Nai. Do Nai ăn tạp nhiều thứ và ăn ít hơn nhiều so với Bò nên việc chăm sóc đàn cũng thuận lợi. Bốn con Nai chỉ ăn nguồn thức ăn bằng một con bò trưởng thành.

Có thể nói ông Mẫn ở An Hảo và anh Sơn ở Tân Lợi là những hộ duy trì đàn Nai nhiều nhất và nuôi thành công nhất trong số 6 hộ nuôi Nai ở vùng miền núi huyện Tịnh Biên và Tri Tôn hiện nay.

Đây là mô hình phát huy hiệu quả kinh tế vùng rừng, núi mang lại hiệu quả cao và cũng là mô hình cần phổ biến, nhân rộng trong cộng đồng hộ dân nhận khoán rừng để góp phần bảo tồn động vật hoang dã quý hiếm, bảo vệ, chăm sóc và phát triển rừng nơi miền núi.

Hoàng Lê