Lão nông Phạm Văn Nữa, ở xã Thường Phước 1, huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp vừa thu hoạch lúa hè - thu “non” để chạy lũ nhưng được thương lái mua với giá 6.000 đồng/kg lúa tươi. Đây là tình cảnh chung của nhiều nông dân Đồng Tháp phải thu hoạch lúa hè - thu chạy lũ. Tuy nhiên, theo họ dù có thiệt hại chút ít do thu hoạch lúa “non” nhưng bù lại mức giá cao vẫn lời to. Tại Hậu Giang giá lúa khô được thương lái mua xô với giá 7.000 đồng/kg.

Theo nhiều nông dân, vụ này nông dân thu hoạch xong là bán ngay, trong đó bán lúa tươi là phổ biến, rất ít nông dân dự trữ. Theo nhiều doanh nghiệp xay xát ở Cái Răng - Cần Thơ, Cái Bè - Tiền Giang, trong những ngày qua việc mua bán lúa gạo bị đình trệ cục bộ. Nguyên nhân do nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo tạm ngưng “ăn hàng”. Kéo theo các nhà máy xay xát và chành gạo cũng ngưng mua. Tuy nhiên, giá gạo vẫn đứng ở mức cao, gạo nguyên liệu làm gạo 5% tấm là 9.000 đồng/kg, gạo 15% tấm khoảng 8.900 đồng/kg.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo thành phẩm 5% tấm không bao bì tại cầu cảng hiện khoảng 10.750 - 10.900 đồng/kg, gạo 15% tấm 10.350 - 10.500 đồng/kg và gạo 25% tấm khoảng 9.800 - 9.950 đồng/kg tùy chất lượng và địa phương.

Theo VFA, đến đầu tháng 9-2011, các doanh nghiệp đã xuất khẩu hơn 5,3 triệu tấn gạo, trị giá trên 2,5 tỷ USD. So với mục tiêu xuất khẩu trên 7 triệu tấn gạo trong năm nay, số gạo xuất còn lại chỉ dao động ở mức 1,7 - 1,8 triệu tấn. Phần lớn số gạo dự kiến xuất khẩu còn lại này đã được các doanh nghiệp dự trữ nguồn hàng nhất định.

Theo Cục Trồng trọt, vụ lúa hè - thu này năng suất lúa đạt rất cao, khoảng 5,47 tấn/ha, hơn năm ngoái gần 1 tấn/ha. Với diện tích trên 1,6 triệu ha, sản lượng sẽ đạt khoảng 8,75 triệu tấn lúa. Trong đó, còn hơn 200.000ha lúa hè - thu sẽ thu hoạch trong tháng 9-2011, tương đương trên 1 triệu tấn lúa (khoảng 500.000 tấn gạo). Ngoài ra, diện tích lúa thu - đông (đã xuống giống trên 480.000ha), nhiều trà lúa sẽ chín sớm trong vòng 1 tháng tới. Nguồn cung ứng lúa gạo hàng hóa còn lại dẫu không nhiều, song khi các doanh nghiệp sắp hoàn thành chỉ tiêu xuất khẩu gạo, cộng với phần dự trữ chân hàng nhất định, động lực thu gom thêm lúa gạo hàng hóa từ nay đến cuối năm sẽ giảm!

Giá lúa khô hè - thu được thương lái mua với giá 7.000 đồng/kg.

Tuy nhiên, nỗi lo hiện nay là tại thị trường nội địa đã hình thành một mặt bằng giá gạo mới. Cụ thể, hiện nay giá gạo xô bán buôn thấp nhất ở các chợ ĐBSCL là 11.000 đồng/kg, tương đương hơn 500 USD/tấn, cao hơn mức giá sàn quy định xuất khẩu gạo của VFA (ngày 21-3-2011) đối với gạo 5% tấm là 10 USD/tấn. Mức giá này đang tác động rất lớn đến đời sống của hàng triệu người dân trong vùng.

Không kể những người lao động nghèo ở thị thành phải “chạy gạo” hàng ngày, ngay chính nông dân ở vùng nông thôn cũng lãnh đủ từ mặt bằng giá mới này. Hiện nay, chưa có con số thống kê chính thức, nhưng theo khảo sát sơ bộ của các chuyên gia lúa gạo, có hơn 80% nông dân bán hết lúa rồi mua lại gạo ăn hàng ngày.

Giá lúa hè - thu tăng cao kỷ lục từ trước đến nay là niềm vui của hàng triệu nông dân trồng lúa trong vùng. Tuy nhiên, giờ đây mặt bằng giá gạo mới hình thành cũng là gánh nặng cho hàng triệu người lao động nghèo. Chuyện bình ổn giá gạo trong nước hiện quan trọng không kém mục tiêu xuất khẩu 7 triệu tấn gạo trong năm 2011.