Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, đến ngày 31/10, tổng lượng gạo xuất khẩu đã ký kết của các doanh nghiệp trong nước là 6,939 triệu tấn, tăng 13% so với cùng kỳ năm 2009. Trong đó, số gạo thực tế đã xuất khẩu được 5,837 triệu tấn, tương đương 2,471 tỷ USD. Dự kiến trong hai tháng 11 và 12, các doanh nghiệp sẽ xuất khoảng 700.000 tấn, số gạo còn lại đã ký theo hợp đồng được chuyển sang năm 2011. Hiện trong nước còn tồn kho khoảng 1,023 triệu tấn gạo, dự kiến 2 tháng tới sẽ thu hoạch lúa quy đổi thêm 400.000 tấn gạo. Trừ số gạo các doanh nghiệp sẽ mua trong thời gian tới, lượng gạo tồn kho được chuyển sang năm 2011 của cả nước là khoảng 723.000 tấn.

Thực tế là thị trường gạo thế giới đang biến động rất mạnh do Indonesia, Malaysia, Philippines bị bão tàn phá nên lượng gạo nhập khẩu của các nước này có khả năng tăng cao, trong khi thị trường châu Phi, Irắc, Cuba vẫn đang mở cửa. VFA nhận định, hiện tại chỉ có Thái Lan và Việt Nam là còn có khả năng xuất khẩu gạo. Thái Lan lại đang bán gạo tồn kho và mở cửa biên giới cho gạo của Myanmar và Campuchia tràn vào thị trường. Trung Quốc là thị trường tiềm ẩn nhưng khi nhu cầu ở thị trường này tăng sẽ có tác động rất lớn đến thị trường lúa gạo thế giới. Hiện Trung Quốc đã đặt vấn đề mua gạo với Bộ Công Thương và VFA nhưng chưa công bố số lượng cụ thể. Điều đáng lo là nếu Trung Quốc mua gạo Việt Nam bằng đường tiểu ngạch sẽ khiến chúng ta khó nắm được số lượng sát với thực tế. Nếu điều hành không tốt rất có khả năng xảy ra sốt gạo cục bộ vào cuối năm.

Ngay trong nướcN, giá lúa gạo cũng thường xuyên biến động. ông Nguyễn Văn Đôn, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Cái Bè - Tiền Giang) cho biết, Công ty đang mua gạo nguyên liệu với giá 8.200 - 8.300 đồng/kg, số lượng 70 - 80 tấn/ngày, cao nhất cũng chỉ đạt 100 tấn do đang ở thời điểm giáp vụ, khoảng nửa tháng nữa, khi lượng lúa gạo cung cao hơn thì rất có thể giá sẽ thay đổi.

Khoảng 2 tháng qua, VFA thay đổi 4 lần giá sàn gạo xuất khẩu. Mức giá sàn hiện là 475 USD/tấn gạo 5% tấm, 445 USD/tấn gạo 25% tấm, tăng khoảng 75 USD/tấn so với trước đó. Việc điều chỉnh tăng giá sàn lúc này là hợp lý. Bởi năm nay, sản lượng lương thực của Hoa Kỳ và một số nước châu á giảm đáng kể, trong khi các nước Indonesia, Philipines, Bangladesh,... đang có nhu cầu rất lớn.

Tuy nhiên, gần đây, do mưa bão liên tiếp đã làm nhiều diện tích lúa, hoa màu của các tỉnh miền Trung bị thiệt hại nặng nề, trong khi dự báo, vụ đông xuân sắp tới hết sức khó khăn, khắc nghiệt, vì thế nhiều chuyên gia cảnh báo, cần đảm bảo nhu cầu lương thực trong nước, cân đối lượng gạo xuất khẩu một cách hợp lý.

Theo Nghị định 109/NĐ-CP ngày 4/11 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo, cơ chế điều tiết giá lúa, gạo hàng hoá xuất khẩu trên thị trường được thực hiện trên cơ sở giá lúa định hướng bình quân từng vụ sản xuất, nhằm góp phần đảm bảo lợi nhuận cho người trồng lúa. Trong trường hợp giá lúa hàng hoá trên thị trường bằng hoặc cao hơn giá lúa định hướng, Bộ Nông nghiệp và PTNT sẽ chủ trì, phối hợp với các bộ Tài chính, Công Thương, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và VFA trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp điều tiết cụ thể để duy trì giá lúa, gạo hàng hoá trên thị trường không thấp hơn giá định hướng, đồng thời đảm bảo hoạt động xuất khẩu gạo hiệu quả.