Trước đây, kỹ thuật trồng Xoài rất thông thường như ai cũng biết, đào lỗ, bón phân chuồng, cho cây gióng xuống, lấp đất tưới nước là xong. Sau này thời gian của người dân Cam Lâm, Cam Ranh học và nắm bắt kỹ thuật trồng Xoài ghép thành công trên vùng đất bằng, sau mở rộng đất rẫy, ven đồi cho hiệu quả kinh tế cao và xây dựng được thương hiệu Xoài Cam Lâm. Vùng đất Vạn Lương cũng trồng được Xoài ghép, cũng cho hiệu quả kinh tế cao. Tác giả Ngô Xuân Đức, Võ Trung Hưởng – thôn Quảng Phước, xã Vạn lương, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa đã đưa ra Giải pháp là “trồng Xoài ghép trên đất ven đồi” một phương pháp được đúc rút từ kinh nghiệm thực tế và sự say mê, dày công nghiên cứu tìm hiểu và ứng dụng thực nghiệm. Tìm ra những điều kiện thích ứng điều kiện địa lý, đất đai, thổ nhưỡng, điều kiện chăm sóc phù hợp với điều kiện sinh trưởng và phát triển của cây Xoài đạt hiệu quả cao nhất, nhằm nâng cao mức thu nhập, không để hoang phí đất đai, nhân rộng được mô hình ra trong người dân.

Lý do hình thành giải pháp, sự cần thiết và mục đích của giải pháp của tác giả là tại các vùng đất ven đồi xã Vạn Lương, nhiều hộ gia đình trồng mỳ, sắn, xoài canh nông, keo, bạch đàn nhưng hiệu quả và năng xuất kém không mang lại thu nhập ổn định nên nông dân bỏ hoang nhiều. Từ năm 2013 đến nay, giá cả các loại Xoài ghép như Xoài Đài Loan, Xoài Thái, Xoài cát Hòa lộc, Xoài Úc đã ổn định và rất cao giá. Ví dụ như Xoài Úc có thể nói là vua của các loài Xoài, được các thương lái Trung Quốc tăng giá cạnh tranh với công ty nông sản của Việt Nam đóng tại Cam Đức.

          Giải pháp này được hình thành trên cơ sở bước đầu là nâng cao thu nhập của người nông dân, sau đó nhân ra diện rộng không bỏ hoang phí diện tích đất trống ven đồi gần núi, phủ xanh đồi trọc. Nhằm phát triển kinh tế địa phương và tạo thương hiệu Xoài sau này ở Vạn Lương.

1. Cải tiến kỹ thuật trồng Xoài ghép trên đất ven đồi

Chọn địa lý, địa hình phù hợp:    Vị trí đất trồng thường là những nơi đất thị pha cát, giữ độ ẩm tốt, cao ráo, không bị ngập úng vào màu mưa, không nhiễm mặn, các chất hóa học độc hại. Có thể dùng đất rẫy, đất đồi, đát vườn, đất canh tác  lâu năm để trồng Xoài ghép.

1.1. Cải tạo đất đồi.

- Dọn sạch cây cối. Bụi rậm trong diện tích đất trồng.

- Cày, xới đất cho tơi xốp.

1.2. Chọn cây giống:

              - Cách 1: Cây giống ghép ở nơi uy tín:  Cây giống ghép được chọn phải cao từ 40cm – 60cm  là tốt nhất vì thời kỳ này là cây rất sung sức để phát triển, cũng như rễ tạo tán nhánh cấp 1.

              - Cách 2: Ươm các loại Xoài địa phương như Xoài canh nông, Xoài Bom để tiến hành ghép, các giống Xoài này có bộ rễ phát triển mạnh chống đổ ngã và kháng bệnh tốt giảm được chi phí mua giống ghép sẵn.

1.3. Cách trồng:

              Cây giống ghép trước khi mua về để khoảng 10 – 15 ngày, trong quá trình này ta phun thuốc khử nấm bệnh trước khi đem ra trồng.

              Khi trồng tiến hành đào 1 hố có độ sâu khoảng 0,6m rộng 0,4m đặt cây xuống, đổ phân chuồng giữa hố rồi trộn đều, lấp đất, cắm cây giữ cho gốc không bị lay, vì gốc dễ bị lay thì cây sẽ chết; làm nổi cho cây để dễ tưới nước. Tưới nước thường xuyên trong những ngày đầu để giữ độ ẩm, tranh cho cây bị khô chết.

Mật độ trồng cây: Cây cách cây, hàng cách hàng từ 6 -7 mét trỏ lên.

1.4. Cách chăm sóc, bón phân.

          Khi cây đã phát triển, 02 -03 ngày tưới nước 1 lần  đối với vùng đất đồi khô hạn. Cắt cỏ xung quanh và xịt thuốc trừ sâu, dày và các loại nấm, định kỳ,  hoặc thấy sâu bệnh xuất hiện.

·        Bón phân cho cây:  

-Khi cây đã phát triển, đối với Xoài nhỏ từ 1 – 3 năm tuổi bón 03 tháng/lần phân vô cơ: 200g 1 lần bón/cây và 01 năm 01 lần phân hữu cơ: 15 -20 kg/cây.

-Thời kỳ ra hoa, trái: Thời kỳ này cây rất cần dinh dưỡng và nước tưới, không để cay bị khô. Vì vậy chúng ta có thể hòa phân vô cơ tưới vào gốc 01 tháng/lần với hàm lượng tùy theo độ tuổi của cây cho đến khi thu hoạch.

Chú ý: Khí hậu, thời tiết có mưa đầu mùa và sương muối trong thời kỳ Xoài ra hoa dễ bị cháy nhụy nên tỷ lệ đậu trái thấp.

Biện pháp khắc phục hiện tại:  Dùng nước sạch xịt bằng bơm áp để rửa trôi nước mưa và sương muối (hệ thống ống phun).

1.5. Thu hoạch:

Khi đến thời kỳ thu hoạch: Dùng kéo và lồng chuyên dụng đẻ cắt cuống trái không bị hư và chảy mủ; bán cho vựa thì sẽ có đội chuyên dụng thu hoạch và phân loại Xoài.

1.6. Chăm sóc sau thu hoạch:

Sau khi thu hoạch xong ta tiến hành xới đất bỏ phân chuồng quanh gốc. Khoảng 15 ngày sau đồng loạt cắt tỉa, dọn cành, tạo tán. Tiến hành chăm sóc bình thường.

2. Hiệu quả của giải pháp.

2.1.  Ưu điểm của giải pháp:

          Được chăm sóc đúng kỹ thuật và trình dộ thâm canh nên Xoài Úc ở Vạn Lương, cũng như các loại Xoài ghép khác cho chất lượng quả tốt hơn, đẹp hơn (60 – 70% màu đỏ trên quả chiếm đa số trên Xoài (Úc). Một số hộ dân địa phương đã tiến hành đầu tư trên đất rẫy với quy mô lớn nhằm nâng cao thu nhập, hát triển kinh tế địa phương, đồng thời góp phần phủ xanh đất trống đồi trọc; thích ứng với biến đổi khí hậu

          Giống Xoài ghép dễ trồng, dễ chăm sóc, phát triển nhanh, thích nghi với mọi thời tiết, thời gian thu hoạch khoảng khi cây trưởng thành từ 03 năm tuổi trở lên. Khi cây từ 03 đến 04 năm tuổi trở lên: thời gian thu hoạch  01 lần/năm.

Việc tiêu thụ sản phẩm nhanh, được thị trường ưa chuộng tăng thu nhập cho nông dân. Góp phần giải quyết việc làm cho lao động nông thôn.

2.2. Lợi ích kinh tế - xã hội của giải pháp:

Tăng thu hập cho gia đình, góp phần đáp ứng các tiêu chí về nông thôn mới nhơ thu nhaaph, nhà ở… tạo ra sản phẩm cho xã hội, thị trường tiêu thụ khắp nơi trong và ngoài nước.

          Mô hình này chúng Tôi đã áp dụng từ năm 2006, sau đó đã cùng nhiều nông dân trong địa phương thực hiện. Riêng gia đình Võ Reung Hưởng (đồng tác giả) hiện có 09 ha đất trồng Xoài Úc, Xoài Thái, Xoài cát Hòa Lộc, Xoài Đài Loan xen canh với các loại cây ăn trái như mít, quýt… với số lượng gần 100 gốc Xoài với tổng giá trên 500 – 700 triệu đồng/năm.

          Phát triển kinh tế mang tính bền vững. Góp phần XĐGN và làm giàu cho nông dân.

          Giải pháp cải tạo đất đồi trồng Xoài ghép vùng đất đồi Vạn Lương: Đây là một bước đột phá giúp nông dân XĐGN, giải quyết lao động dư thừa, xây dựng nông thôn mới giàu đẹp,…Ngoài ra, việc nhân rộng mô hình trồng Xoài ghép góp phần phủ xanh đất trống, đồi núi trọc.

3. Khả năng áp dụng:

          Phương pháp trồng đơn giản, nông dân ai cũng có thể học tập và làm được. Hiện tại, trên địa bàn xã đã có khoảng trên 10 hộ đã trồng, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Cây có thể trồng tại vườn nhà hay đất rẫy, đất đồi trọc, nên có thể nhân rộng diện tích trồng Xoài ghép trên quy mô lớn.

          Từ năm 2010, chúng Tôi đã truyền đạt, tư vấn cho trên 10 hộ thực hiện trồng Xoài ghép nói riêng và các giống Xoài cho hiệu quả kinh tế nói chung. Diện tích trồng Xoài ghép được phát triển tốt và nhân ra diện rộng./.

Đặng Thủy