Câu hỏi: Đậu nành ở vùng chúng tôi thỉnh thỏang có cây lại bị hiện tượng như sau: gốc thân sát với mặt đất tự nhiên chuyển sang mầu nâu đen, sau đó khô đi, teo tóp lại và bị mục, sau đó tại chỗ bị khô mục này xuất hiện một lớp mốc mầu trắng xốp, có trường hợp tại chỗ này sinh ra những hạt như hạt cải, mầu trắng, mầu đen. Bộ lá mất mầu xanh chuyển dần sang vàng và héo rũ xuống rồi chết. Xin cho biết đó là hiện tượng bệnh lý gì? Có cách nào để điều trị chúng?
Nguyễn Văn Nên, và một vai nông dân
ở Vĩnh Cửu (Đồng Nai)
Trả lời: Qua mô tã của các bạn chúng tôi đóan có lẽ đó là bệnh Héo rũ trắng gốc cây đậu nành. Bệnh do nấm Sclerotium rolfsii Sacc gây ra, đây là một bệnh phổ biến trên đồng ruộng ở các vùng trồng đậu nành của nước ta, bệnh thường gây hại xen kẽ với các bệnh héo vàng, héo xanh, nở cổ rễ,...trên cây đậu. Khác với một số lọai sâu bệnh khác chỉ gây hại ở một thời kỳ nhất định nào đó của cây đậu, thí dụ bệnh nở cổ rễ (tức bệnh héo chết cây con) hoặc sâu xám chỉ gây hại ở giai đọan đầu của cây đậu, hay sâu đục trái chỉ gây hại ở giai đọan cây đậu mang trái...thì ở đây bệnh héo rũ trắng gốc lại có thể gây hại ở tất cả các thời kỳ sinh trưởng của cây từ khi cây đậu mới mọc cho đến lúc nhổ cây thu họach trái, ở mức độ khác nhau.
Nếu không phát hiện sớm và có biện pháp phòng trừ bệnh kịp thời thì bệnh có thể làm những lá phía trên của cây đậu chuyển dần từ mầu xanh sang mầu xanh vàng, bộ lá héo rũ dần, cây gẫy gục xuống và chết. Gây thất thu nghiêm trọng đến năng suất của ruộng đậu, từ đó gây thiệt hại nhiều về kinh tế cho người trồng.
Qua nghiên cứu các nhà khoa học cho biết nấm gây bệnh héo rũ trắng gốc đậu nành là lòai nấm ký sinh đa thực khá điển hình và phân bố rộng, vì ngòai cây đậu nành nấm bệnh còn ký sinh gây hại trên 500 lọai cây trồng thuộc khỏang 100 họ thực vật khác nhau như họ cà , họ đậu, họ bầu bí, họ cúc, cây hoa, cây cảnh...
Bệnh tập trung gây hại chủ yếu ở cỗ rễ và phần thân sát mặt đất của cây đậu. Chỗ bị bệnh ban đầu có mầu nâu nhạt, dần dần chuyển sang mầu nâu đen. Sau đó bị khô mục và teo tóp. Về sau trên bề mặt chỗ bị bệnh và vùng đất xung quanh xuất hiện một đám nấm mầu trắng đâm tia lan rộng, tạo thành một tản nấm mầu trắng xốp như bạn đã quan sát thấy và mô tả. Một vài ngay sau trên chỗ bị bệnh sẽ xuất hiện những hạch nấm hình tròn nhỏ như hạt cải có kích trước cỡ 1-2 mm mầu trắng, sau đó chuyển dần sang mầu nâu đen. Đây là một triệu trứng rất đặc trưng để phân biệt bệnh này với các bệnh khác.
Qua quan sát thực tế ruộng đậu cho thấy: ban đầu bệnh chỉ xuất hiện và gây hại rải rác trên một số ít cây, sau đó nếu gặp điều kiện thởi tiết thuận lợi như ẩm độ không khí trong ruộng đậu và ấm độ đất cao, nhiệt độ không khí cao (điều kiện thời tiết nóng ấm) bệnh sẽ lây lan một cách nhanh chóng sang các cây xung quanh. Ở những ruộng thuộc chân đất cát pha bệnh thường gây hại nhiều hơn ở các ruộng khác .
Trên đồng ruộng nấm bệnh có thể tồn tại nhiều năm trong đất, trong tàn dư của cây bị bệnh dưới dạng hạch nấm, sợi nấm, từ đó lan truyền cho vụ sau. Nguồn bệnh truyền lan từ nơi này sang nơi khác chủ yếu nhờ gió, nhờ nước...
Muốn phòng trị bệnh có kết qủa bạn phải áp dụng kết hợp nhiều biện pháp một cách đồng bộ và hợp lý ngay từ đầu vụ, cụ thể là:
-Sau mỗi vụ thu họach phải dọn sạch tàn dư của cây bị bệnh để giảm bớt nguồn bệnh, đồng thời phải cày sâu, bừa kỹ để chôn vùi bớt hạch nấm trên ruộng, từ đó làm giảm bớt nguy cơ lây nhiễm bệnh từ vụ trước sang vụ sau.
-Cố gắng bón cân đối phân đạm, lân và ka li, tùy theo vùng đất có thể tăng cường bón thêm vôi để cải thiện độ pH của đất, tăng cường thêm phân Kali...để làm giảm và hạn chế tỷ lệ cây bị bệnh.
-Do nấm bệnh tồn tại chủ yếu trong đất, mặt khác bện xâm nhiễm và gây hại ở cổ rễ, bộ phận thân sát mặt đất là chủ yếu, nên việc sử dụng thuốc hóa học để phòng trừ bệnh thường có hiệu qủa không cao. Tuy nhiên trong một số trường hợp cần thiết bạn có thể sử dụng một số lọai thuốc có phổ tác động tương đối rộng như Rovral, Mancozeb, Pencozeb...phun phòng ngừa, nhằm hạn chế sự lây lan và tác hại của bệnh. Chú ý phun thuốc trực tiếp vào vùng gốc rễ của cây, và cả trên mặt đất.
-Nếu đậu nành vùng của bạn thường xuyên bị bệnh gây hại nhiều nên vận động các chủ hộ xung quanh luân canh cây đận nành với những lọai cây không phải là ký chủ của bệnh như cây bắp (ngô) một vài năm, tốt nhất là với cây lúa nước một vài vụ sẽ có tác dụng hạn chế bệnh rõ rệt.