Câu hỏi: Ruộng cà chua của gia đình tôi vừa bước vào thời kỳ ra hoa, có trái non thì tự nhiên trên lá của chúng cứ xuất hiện những đường ngoằn ngèo, mầu trắng bạc nhỏ cỡ 1 ly, những đường lớn có khi rộng đến vài ly. Nếu nặng nhiều đường tập trung lại thành một mảng lớn làm cho chỗ lá đó bị khô rồi chết. Xin cho biết đó là sâu bệnh gì? Làm cách nào để phòng trị chúng?
Nguyễn Văn Năm Hòa (Hóc Môn, Tp. Hồ Chí Minh)
Trả lời: Qua mô tả của bạn, kết hợp với những điều hiểu biết về sâu bệnh hại trên cây cà chua mà chúng tôi đã có dịp quan sát thấy trong một vài lần đi thăm quan vùng rau ở phường 5 Tp. Mỹ Tho, chúng tôi cho rằng triệu chứng xẩy ra trên lá cây cà chua của nhà bạn là triệu chứng gây hại của Ruồi đục lá (Liriomyza spp.), có người còn gọi là sâu đục lòn lá hay sâu vẽ bùa... Lòai ruồi này đã phát sinh và gây hại nhiều ở nước ta trong những năm gần đây. Ngòai cây cà chua còn thấy chúng gây hại trên nhiều lọai cây thuộc họ Đậu đỗ như đậu đũa, đậu cô ve, đậu trạch, các cây thuộc họ bầu bí như: bầu, bí, mướp, dưa hầu, dưa leo... cà pháo, khoai tây, nên việc phòng trừ chúng đôi khi cũng gặp không ít khó khăn.
Con trưởng thành của chúng là một lọai ruồi rất nhỏ (chiều dài cơ thể chỉ trên dưới 2 ly), mầu nâu đen. Một con cái có thể đẻ hàng trăm qủa trứng vào bên trong nhu mô của lá cà chua. Lúc mới nở ấu trùng có mầu trắng, sau chuyển dần sang mầu trắng sữa, vàng nhạt, rồi vàng tươi. Aáu trùng ăn nhu mô của lá cà tạo thành các đường hầm ngoằn ngèo phía dưới lớp biểu bì mặt trên của lá, giống như đường đục của sâu vẽ bùa hại trên cây cam, quýtù. Ở cuối của các đường hầm này thường có một con ấu trùng dài khỏang 2-3 ly. Đường đục của ấu trùng thường nhỏ bằng sợi chỉ, cũng có khi lớn đến vài ly như bạn đã thấy. Nếu bị hại nặng những đường đục này sẽ dầy đặc tạo thành những đám lớn có mầu trắng xanh hoặc mầu nâu bóng, diện tích vết đục có khi lên tới 50% diện tích của phiến lá, làm cho phiến lá bị biến dạng, mép lá uốn cong lên phía trên, nếu nặng mép lá có thể cuốn lại như một cái ống, mép lá trở lên khô dần, mất diệp lục, khả năng quang hợp kém khiến cho cây cà chua bị còi cọc, cho năng xuất thấp.
Ruồi đục lá thường chỉ gây hại nhiều từ khi lá cà chua bước vào giai đọan bánh tẻ trở đi, đây là giai đọan họat động quang hợp của lá rất mạnh, vì thế nếu không phát hiện sớm và có biện pháp diệt trừ kịp thời thì chỉ khỏang 5-7 ngày sau là cây đã mất sức rất nặng, ảnh hưởng rất nhiều đến năng xuất.
Theo nhiều nhà vườn ở Tiền Giang thì vài năm gần đây lọai ruồi này thường phát triển rất mạnh, nhất là ở những vụ cà chua trồng trong mùa khô, chỉ cần sơ ý không kiểm tra ruộng vài ngày là ruộng cà đã có thể bị chúng gây hại tàn tệ
Để phòng trừ lọai ruồi này, bạn nên áp dụng một số biện pháp sau đây:
-Không nên trồng qúa dầy để ruộng cà luôn được thông thóang, hạn chế bớt sự phát triển của ruồi.
-Mạnh dạn cắt bỏ những lá cà đã bị sâu hại qúa nặng, mang ra khỏi ruộng tiêu hủy để hạn chế bớt mật số của ruồi ở các lứa sau.
-Trứớc khi trồng dùng màng phủ nông nghiệp (vải nilon) phủ lên trên luống cà chua, biện pháp này không những giảm bớt được công làm cỏ, công tưới... mà còn có tác dụng hạn chế bớt một số lọai sâu bệnh, trong đó co ùruồi đục lá.
-Không nên trồng liên tục nhiều năm những cây thường bị ruồi đục lá gây hại (như đã nói ở phần trên) trên cùng một khu vực, tốt nhất là sau vài vụ cà lại luân canh một vụ với lúa, rau muống...để cắt đứt nguồn thức ăn của ruồi trên đồng ruộng. Nếu vận động được nhiều người cùng làm trên diện rộng thì biện pháp này sẽ thu được hiệu qủa rất cao.
-Nếu ruộng cà đã bị ruồi gây hại nhiều bạn có thể sử dụng một trong các lọai thuốc như: Vertimex; Baythroid; Sherpa; Sherbush; Decis; Polytrin; Trigard... để phun xịt (về liều lượng và cách sử dụng thuốc bạn có thể đọc hướng dẫn của nhà sản xuất có in sẵn trên bao bì). Ruồi đục lá có vòng đời ngắn, mặt khác chúng lại sinh sản rất nhiều nên chúng rất nhanh quen thuốc, vì thế bạn nên thường xuyên thay đổi lọai thuốc để giảm bớt áp lực gây quen thuốc cho chúng. Nếu ruộng cà đã bị ruồi gây hại nặng thì sau khi phun xịt thuốc bạn nên bón bổ xung thêm phân để bồi dưỡng sức cho cây./.