Câu hỏi: Mới đây gia đình tôi có trồng được một vườn nhãn tiêu huế, khi cây mới được khỏang một năm tuổi, cả vườn nhãn đang ra lá non mơn mởn thì không rõ tại sao gần đây nhiều cây bị thủng lá rất nặng, nhiều lá bánh tẻ bị thủng xơ xác như tấm lưới. Chúng tôi có tìm kiếm con sâu nhưng không thấy. Xin cho biết đó là chứng bệnh gì? Có cách nào để chữa trị chúng?
Võ Văn Mảng (Bầu Hàm 2, Thống Nhất, Đồng Nai)
Và một vài bạn ở Bình Thuận, Tiền Giang

Trả lời: Qua mô tả khá chi tiết trong thư của các bạn chúng tôi cho rằng triệu chứng này không phải do bệnh hại gây ra, mà đó chính là di chứng để lại do một lọai côn trùng ăn lá thuộc họ Bọ hung (Scarabaeidae), Bộ cánh cứng (Coleoptera) cắn phá khi còn non. Chúng có tên là Bọ cánh cứng ăn lá nhãn (Adoretus sp.).
Con trưởng thành có kích thước cỡ đầu đũa ăn (cơ thể dài khỏang 11-12 ly). Mầu xám nâu hoặc nâu đỏ, trên cơ thể có nhiều lông nhỏ mịn. Khi đang cắn phá nếu bị động chúng buông mình rơi xuống đất. Ban ngày chúng ẩn lấp trong các kẽ nẻ đất, trong các lùm cây hay trong các kẽ của tầu lá chuối khô rủ xuống. Cũng có khi ở dưới lớp lá khô xung quang gốc cây nhãn (vì thế vào ban ngày các bạn khó tìm thấy chúng trên cây nhãn) Chỉ có con trưởng thành mới gây hai, còn con ấu trùng không gây hại và chỉ sống trên những chất hữu cơ mục nát trong đất, đôi khi chúng cũng ăn rễ cây nhưng không nhiều. Ban đêm (khỏang 7-8 giờ tối trở đi) con trưởng thành bay ra cắn phá lá nhãn non (những lá đọt vừa chuyển từ mầu đỏ nâu sang mầu hồng lợt hoặc nõn chuối), tạo ra những vết thủng lỗ trỗ trên lá (chúng chủ yếu ăn phần thịt lá nằm giữa các gân lá) (ảnh III-26). Chúng chỉ phá hại khi lá còn non, chưa phát hiện thấy chúng cắn phá trên lá già. Nếu mật số cao chúng có thể cắn nhiều lỗ dầy đặc trên bề mặt của phiến lá, nhìn như những tấm sàng (hay tấm lưới màcác bạn mô tả). Những vết thủng trên lá non sẽ được giữ lại cho đến khi lá già và rụng. Bọ gây hại chủ yếu trên những cây nhãn còn nhỏ, vì thế nếu bị hại nặng cây nhãn dễõ bị mất sức trầm trọng.
Đúng như các bạn đã phản ánh trong thư, bọ thường chỉ gây hại nhiều trên những giống nhãn có lá hẹp và dài như một số giống nhãn tiêu (tiêu huế, long tiêu đường...) trên những giống nhãn có lá lớn, to, bầu bọ gây hại ít hơn. Ở Tiền Giang, Vĩng Long... có những vườn nhãn bị chúng gây hại xơ xác (do chủ vườn chủ quan ít thăm vườn khi cây còn nhỏ) chủ vườn đã phải tốn kém rất nhiều tiền của, công sức mới phục hồi lại được.
Để hạn chế tác hại của chúng các bạn có thể áp dụng kết hợp một số biện pháp sau đây:
-Nếu cây nhãn còn thấp trong tầm tay với, nếu có thể được nên tổ chức soi đèn bắt bằng tay vào ban đêm. Nếu mật số nhiều có thể rải tấm vải nhựa xuống xung quanh gốc rồi rung đập cây cho bọ rớt xuống thu gom đem giết.
-Vào các đợt cây nhãn ra lá non phải kiểm tra vườn nhãn thường xuyên để phát hiện sớm nếu thấy có khỏang 10% lá non bị hại thì phun thuốc diệt trừ kịp thời bằng một trong các lọai thuốc như: Polytrin P 440EC/ND; Polytrin C 440EC/ND; Sherpa 10EC/25EC; Visher 25ND; Padan 95SP; Sevin 85WP;...Nên xịt thuốc vào lúc chiều mát để đến đêm bọ bay ra cắn phá dễ bị trúng độc hơn.
-Vệ sinh vườn tược, phát quang bụi rậm thường xuyên để vườn luôn thông thóang hạn chế bớt nơi trú ngụ của con trưởng thành.