Bưởi Năm Roi là giống bưởi ngon nỗi tiếng của Đồng bằng sông Cửu Long, nhất là Bưởi Năm roi ở huyện Bình Minh, tĩnh Vĩnh Long, vùng đất phù sa ngọt ở ven sông Hậu
Từ lâu Linné đă xếp các loài cây có múi trong đó có bưởi vào chi Citrus họ Rutaceae. Phạm Hoàng Hộ, (1999) xếp bưởi thuộc loài Citrus grandis L. Osb. Var. grandis., (Syn. Citrus decumana Murr.; Citrus maxima Merr.). *
Cây bưởi Năm Roi cao trung bình từ 7- 8m, cao nhất có thể 15m; có gai dài khoảng 2,5cm có khi tới 4cm nếu sinh sản bằng hột và không có gai hoặc gai rất ngắn nếu sinh sản sinh dưỡng, khi còn non thì gai có lông tơ.
THÔNG SỐ KỸ THUẬT
1. Nguồn gốc
--------------------------------------------------------------------------------
Nói đến bưởi Năm Roi là nói đến vùng đất Vĩnh Long, tỉnh nằm giữa sông Tiền và sông Hậu. Về nguồn gốc, cây bưởi Năm Roi ở Vĩnh Long lớn lên từ vuông đất nhà ông hội đồng Bùi Quang Huy.
2. Những đặc tính chủ yếu:
--------------------------------------------------------------------------------
Lá có hình từ oval tới hình elip kích thước trung bình từ 5-10 x 2-5cm, có khi tới 20 x12cm; đế gần tròn hoặc gần hình tim, lá thuộc kiểu lá kép biến dạng (đơn có thùy), thùy ở phiến lá sát vào gân chính, lá phụ (eo lá, cánh lá) có kích thước trung bình 4-4,5 x 2,5-3cm; bìa lá khía tròn, trên 2 mặt lá có nhiều tuyến dầu nằm rải rác, phiến lá rộng có thể tới 5cm hinh tim ngược.
Phát hoa mọc thành chùm ở nách lá có thể nhiều hoặc chỉ một hoa. Chùm hoa ngắn, trục có lông. Hoa lớn chồi dài 2-3cm, khi nở rộng 3-5cm, thuộc hoa ngũ phân. Bầu noăn có đường kính trung bình 5mm, chiều dài của bộ nhụy cái (bầu noăn và nướm) là 8mm tiểu nhụy nhiều và dính nhau. Cánh hoa màu trắng ngà có mùi thơm dài 2,5-3cm, số cánh là năm, xếp theo kiểu luân xen; số tiểu nhị từ 25-30 có khi tới 35 cái, bầu noăn từ 11 -17 buồng dính kín.
Tất cả các hoa đều được thụ phấn hình thành quả nhưng khi phát triển thường mỗi cành chỉ còn 1-2 quả. Quả có dạng từ gần tròn tới dạng quả lê, đường kính trung bình 15- 20cm có khi đạt 30cm, vỏ ngoài dầy 2- 2,5cm màu xanh hơi vàng, khi chín có màu vàng tâm quả rỗng, trên vỏ nổi nhiều tuyến dầu, bề mặt vỏ nhám và vỏ trở nên mỏng hơn. Múi lớn, tép có màu hơi vàng trong mọng đầy nước. Hương vị ngọt không the đắng, độ ngọt Brix từ 9.3- 10.5.** Độ chua pH~4.12.
Hột thường không có hoặc chỉ là dạng lép, đôi khi có vài hột có nhiều cạnh màu hơi vàng; thường đơn phôi.
Ngoài nhu cầu ở Nam Bộ và Miền trung, bưởi Năm Roi còn được tiêu thụ nhiều ở miền Bắc nước ta.
3. Giá trị dinh dưỡng và ý nghĩa kinh tế
--------------------------------------------------------------------------------
Bưởi Năm Roi có hình quả lê, lột tróc được vỏ lụa, có nhiều múi mọng nước, vị ngọt, không có hạt. Chính vì vậy, muốn trồng giống bưởi này, nông dân phải nhân giống. Bưởi Năm Roi, ngoài việc ăn tươi giảm được cholesterol, còn được dùng làm chè bưởi, chiết suất tinh dầu cho mỹ phẩm. Riêng vỏ bưởi còn được dùng làm nem chay và mới đây, theo Viện Y dược học dân tộc TP.HCM, vỏ buởi nấu lấy nước uống sẽ làm tiêu mỡ, giảm béo phì
4. Yêu cầu điều kiện ngoại cảnh:
--------------------------------------------------------------------------------
Nhiệt độ thích hợp: 20-250C; lượng mưa hàng năm 1.000 - 2.000mm; độ pH 5,5-6,5.
5. Nhân giống:
--------------------------------------------------------------------------------
Về giống: Chọn lấy giống ở những cây mẹ tốt, sạch bệnh, cho năng suất cao ổn định. Chiết lấy những nhánh phát triển ngoài trảng nắng.
Chủ yếu bằng phương pháp ghép (gốc ghép thường là bưởi dại, bưởi chua). Dùng cách ghép mắt chử “T” hoặc cửa sổ ghép mắt nhỏ có gỗ, ngoài ra có thể nhân giống bằng phương pháp chiếc cành.
Thời vụ trồng
Miền Bắc: Vụ xuân và vụ thu (cây ghép vào vụ thu năm trước trồng vào vụ xuân năm sau tỷ lệ sống cao hơn).
Miền Nam: Trồng vào các tháng 4-5 (đầu mùa mưa).
6. Cách trồng:
--------------------------------------------------------------------------------
* Chuẩn bị đất trồng
Đất cao đào hố ngang mặt đất và đắp vồng để dễ tưới trong mùa nắng, mùa mưa phá vồng để cây khỏi bị úng nước và bị chảy khi úng.
Kích thước liếp rộng 5-8m, chiều dài tuỳ theo kích thước vườn nhưng không nên dài quá 30m. Quanh vườn nên đào mương rộng từ 1,5 - 2m, sâu 1-1,2m và đắp bờ cao; mương nội đồng rộng từ 0,5-1m, sâu 0,8-1m. Khi đào mương nên chú ý không nên đem lớp đất phèn (nếu có) lên mặt liếp, nếu đất chua cần bón vôi để nâng pH = 5,5 - 6.
Nên chú ý đặt cống để điều tiết nước, hàng năm cần sửa sang liếp bằng cách bồi một lớp mỏng bùn và mở rộng mép liếp khi có thể.
* Kích thước hố trồng
Hố trồng bưởi đào theo hình vuông, kích thước 0,6x0,6m. Khoảng cách trồng 5x5m, để ải 20-25 ngày. Sau đó bón phân và lấp hố trước khi trồng 20-30 ngày.. Trong 3, 4 năm đầu, có thể trồng xen những loại cây ngắn ngày.
- Khoảng cách trồng 7x7m hoặc 8x8m.
7. Chăm sóc
--------------------------------------------------------------------------------
- Bón phân: Năm thứ nhất và thứ hai có trồng xen đậu, dưa leo nên tận dụng nguồn phân bón cho các loại hoa màu này để nuôi bưởi. Qua năm thứ 3, rải 0,5kg phân 16-16-8 cộng với 0,5kg urê/cây/năm chia đều nửa tháng rải 1 lần. Qua năm thứ 4 trở đi rải 700g 16-16-8 cộng với 700kg urê/cây/năm, chia làm 3 lần rải chính và nhiều lần rải phụ. Các lần rải chính cụ thể như: lần 1 vào thời điểm sau khi thu hoạch (tháng giêng) rải 100g, lần 2 vào lúc trước khi cây ra hoa (tháng 3 Âm lịch) rải 500g và lần 3 rải 200g sau khi đậu trái (tháng 5 Âm lịch).
- Nước tưới: Mùa mưa không tưới cho vườn cây, vào mùa nắng tưới 4-5 ngày/1 lần. Đến thời điểm giữa tháng giêng thì ngưng nước, tiến hành xiết nước để lá hơi xáo lại, tưới đẫm 3 ngày rồi rải phân (lần 2). Năm ngày đầu sau xiết nước, tiến hành tưới mỗi ngày 1 lần, sau đó cách 3-4 ngày/lần... đến khi cây ra bông thì tưới nước để đủ ẩm, vườn không bị khô nứt.
8. Phòng trừ sâu bệnh:
--------------------------------------------------------------------------------
- Bệnh thối gốc, chảy mủ: Gây chảy mủ trên gốc, thân, cành phần lớn do nấm Phythopthora spp. Đừng để úng nước, phun Aliette 2,5%, Ridomil 2%.
- Bệnh loét: Triệu chứng gây hại là có vết lõm sâu, lan nhanh do sâu vẽ bùa. Phòng trừ bằng cách vệ sinh vườn, trừ sâu vẽ bùa, khi hoa đậu trái phun thành phần vôi 1%, làm 3 lần, cách nhau 10 - 15 ngày.
- Các loại sâu ăn lá (sâu nhớt, sâu xanh, cấu câu, giòi đục nụ…): bắt giết hoặc phun Bi58 nồng độ 0,05-0,1%.
- Sâu chích hút (bọ xít, rấy, rệp): bắt giết hoặc phun Bi58 nồng độ 0,05-0,1%; Bassa 0,2%.
- Bọ xít xanh hại quả (phynchocoris humeralis): Bọ xít chích hút nước quả, làm quả chai sần và rụng. Nên phòng trừ, cấy các ổ kiến vàng vào thân cây, sử dụng Trebon và Applau - Mip.
- Sâu vẽ bùa (Phylloenis citrella): Sâu non đục vào lá gây nên những đường ngoằn ngoèo, thường đi chung với bệnh loét gây nên. Phòng trừ bằng cách phun thuốc sớm ngay từ giai đoạn lá còn non.
Có thể sử dụng: Phun Pardan 95 WP nồng độ 0,05-0,1% hoặc dùng hỗn hợp 20ml Decis 25 EC + 1 lít Bi 58 rồi pha loãn với nước nồng độ 0,05-0,07% để phun.
- Nhện trắng gây rám quả: phun lưu huỳnh bột 20-25 kg/ha hoặc Zincb 0,3-0,5%.
- Nhện đỏ: phun Polytrin 40 EC nồng độ 0,1%, Supracid 40 EC 0,2%.
- Sâu đục thân cành: Sâu đục rỗng thân cành gây chảy mủ, cành chết. Sâu đùn mạt cưa ra ngoài miệng hang. Phòng trừ bằng cách cắt bỏ các cành bị hại nặng trước lúc sâu lột xác thành con trưởng thành, chích thuốc trừ sâu vào lỗ đục (có thể rải ít basudin), dùng móc sắt bắt sâu.
- Bệnh đốm đen, bệnh loét, bệnh ghẻ: phun Zineb 0,5%; Oxy xlorua đồng 0,3-0,5%; Maneb 0,3-0,5%.
- Bệnh phấn trắng: phun Topsin M nồng độ 0,075-0,1%; Lưu huỳnh bột 20-30 kg/ha (trộn với 7-10 kg vôi bột để phun)
- Bệnh vàng lá Greening: khi ghép không lấy gốc ghép và mắt nhiều có biểu hiện bệnh. Chú ý phun thuốc diệt côn trùng truyền bệnh (rệp nâu, rầy chổng cánh) bằng Bi58 0,1%.
9. Thu họach và bảo quản:
--------------------------------------------------------------------------------
Khi trái đạt trên 6 tháng, đến 8 tháng là bưởi chín hoàn toàn. Đối với bưởi da xanh, cả khi trái non vẫn có vị ngọt, nhưng phải ăn sau khi cắt khoảng 3- 4 tuần lễ. Do đó, khi cắt cần lưu giữ trái trên sàn (cách mặt đất) trong điều kiện thoáng mát, không có ánh nắng rọi trực tiếp. Bưởi da xanh có thời gian bảo quản rất lâu, khoảng 2- 2,5 tháng sau thu hoạch mà quả vẫn ngon.