Câu hỏi: Vườn tắc nhà tôi thời gian gần đây, thường hay bị một lọai rệp chỉ nhỏ hơn hạt mè, hình bầu dục, đầu nhỏ, nhưng bụng lại rất lớn, nhìn tựa như trái lê, mầu đỏ hồng hoặc mầu đen nâu (những con mầu đen nâu thường lớn hơn). Chúng đeo bám rất nhiều trên các đọt non, lá non mới ra. Chúng làm cho đọt non, lá non biến dạng cong queo, còi cọc. Xin cho biết đó là con sâu gì? Cách phòng trị chúng?
Nguyễn Văn Thêm (Cái Bè, Tiền Giang)
Trả lời: Qua mô tả của bạn, chúng tôi cho rằng con rệp đang gây hại cho cây tắc nhà bạn là con rệp cam (còn gọi là con rầy mềm). Ngòai cây tắc con rệp này gây hại trên nhiều lọai cây thuộc họ cam quýt như chanh, cam ngọt, bửơi, quýt tiều, quýt đường....
Rệp cam có nhiều lòai, nhưng phổ biến thường là hai lòai đó là Toxoptera auranti và Toxoptera citricidus. Cả hai lòai này đều thuộc họ rầy mềm (Aphididae), bộ cánh đều (Homoptera). Cơ thể của chúng có hình bầu dục, bóng và có kích thước rất nhỏ, hình dáng hơi giống trái lê (như bạn đã mô tả) mầu nâu đen hay mầu nâu đỏ hơi hồng. Con trường thành đực (thường ít gặp) luôn luôn có cánh, nhưng con trưởng thành cái lại có hai dạng: có cánh và không có cánh. Con cái dạng có cánh dài gần 2 ly, còn dạng không có cánh thì lớn hơn (khỏang 2 ly). Trong điều kiện bình thường ở vùng nhiệt đới như nước ta, nếu có thức ăn phù hợp (đọt, lá non, mềm), thì rầy cái thường không có cánh và sinh sản đơn tính là chủ yếu (đẻ trực tiếp ra con chứ không đẻ ra trứng). Do vậy chúng tích lũy mật số rất nhanh, nếu không phát hiện và diệt trừ kịp thời thì rất dễ bị chúng gây hại nặng. Còn dạng có cánh chỉ xuất hiện khi mật số của rầy cao, lá cây ký chủ đã già (hết thức ăn phù hợp), chúng sẽ bắt cặp và di chuyển đi tìm nguồn thức ăn khác, sinh sản tạo quần thể mới, để duy trì nòi giống.
Cả rệp trưởng thành và rệp non đều tập trung bu bám ở mặt dưới của những lá non, cành non, đọt non để chích hút nhựa của các bộ phận này, làm cho chồi non, lá non biến dạng, lá cong queo, còi cọc, không phát triển được, giảm khả năng tăng trưởng của cây. Ngòai gây hại trực tiếp thì trong chất bài biết của rệp còn có chứa nhiều chất đường mật, đây là môi trường thuận lợi cho cho nấm bồ hóng phát sinh, phát triển phủ kín cả cành, lá ảnh hưởng trực tiếp đến qúa trình quang hợp của cây.
Ngòai nhóm cây có múi rệp cam còn gây hại trên nhiều lọai cây khác như cà phê, trà, xòai, đu đủ, dưa leo, ca cao...Theo điều tra của các nhà chuyên môn thì trong tự nhiên rệp cam có khá nhiều thiên địch, chúng khống chế mật số của rệp khá tốt, nhưng do thời gian gần đây bà con nhà vườn đã sử dụng nhiều lọai thuốc BVTV, quần thể thiên địch của rệp bị tiêu diệt rất nhiều, làm cho rệp dễ phát triểgây hại nặng.
Để hạn chế tác hại của rệp bạn phải theo dõi vườn tắc thường xuyên, đặc biệt là vào các đợt cây tắc ra đọt non, lá non, nếu thấy rệp có mật số cao thì có thể sử dụng thuốc hóa học để phun xịt. Để bảo vệ quần thể thiên địch tự nhiên trong vườn cây có múi nói chung và cây tắc nói riêng, đồng thời cũng để tiết kiệm tiền thuốc, bạn chỉ nên xịt thuốc trực tiếp vào những chỗ có rệp thường bu bám (đọt non, lá non, cành non...). Về thuốc bạn nên luân phiên sử dụng một trong các lọai thuốc như Bassa 50 EC ( hoặc Bascide 50EC); Trebon 10 EC; Supracide 40 EC (hoặc Suprathion 40EC); Dầu khóang DC-Tron Plus 98,8 EC... (Về liều lượng và cách sử dụng bạn có thể đọc hướng dẫn của nhà sản xuất có in sẵn trên vỏ bao bì)./.