Câu hỏi: Vài năm gần đây, nhiều vườn sapô ở chỗ chúng tôi (nhất là những vườn sa pô thuộc lọai cổ thụ đã trồng được gần hai chục năm, cây tốt xum xuê, tán lá rợp kín hết cả vườn), trên thân cây thường bị một lọai nấm bệnh có đốm hình tròn hoặc hình bầu dục, kích thước to nhỏ khác nhau, có đốm chỉ nhỏ cỡ vài ly, có đốm cỡ đồng xu, nhưng cũng có những đốn lớn đường kính đến vài phân, mầu xám trắng hay xám xanh, loang lổ, có khi bao kín cả cành. Xin cho biết đó là nấm bệnh gì? Có cách nào để phòng trị chúng?
Nguyễn Văn Vịnh
Và một vài nhà vườn ở Thống Nhất (Đồng Nai)


Trả lời: Qua mô tả khá kỹ trong thư của các bạn mà chúng tôi đã tóm lược lại như trên đây, kết hợp với tình hình thực tế mà chúng tôi đã có dịp quan sát được ở một số vùng trồng sapô của Cần Thơ, Vĩnh Long ... chúng tôi cho rằng cái bệnh trên cây sapô nhà các bạn là bệnh Đốm đồng tiền. Có điều những đốm bệnh này không phải là nấm như các bạn đã nghĩ mà chúng là địa y (do sự cộng sinh giữa rêu và nấm).
Ngòai sapô bệnh này có thể gặp trên nhiều lọai cây thân gỗ, nhất là những cây ăn trái như: cam quýt, chôm chôm, nhãn, bưởi, mãng cầu, sầu riêng, mít, xòai...Ban đầu vết bệnh chỉ là những đốm rất nhỏ cỡ một vài ly, sau đó nếu gặp điều kiện thời tiết thuận lợi như ẩm độ trong vườn cao, thiếu nắng...thì chúng phát triển rộng ra. Vết bệnh đa số có dạng hình tròn hoặc hơi tròn như đồng tiền (nên gọi là bệnh đồng tiền) hoặc hình bầu dục, mầu xám trắng hay xám xanh da trời (ảnh III-19a,Theo thời gian vết bệnh cứ lan rộng dần ra xung quanh, nếu nặng nhiều vết sẽ hòa lẫn vào nhau tạo ra hình dạng bất kỳ, mầu sắc loang lổ vằn vèo như da hổ.
Đúng như nhận xét của các bạn, những năm mới trồng do cây còn nhỏ, cành lá chưa giao tán, vườn luôn được thông thóang, ẩm độ trong vườn thấp, điều kiện không thuận lợi cho bệnh nên bệnh không hoặc xuất hiện rất ít. Càng về sau cây càng lớn, tán lá giao nhau dầy đặc, bít bùng, tạo ẩm độ trong vườn cao, phía trong tán cây lại thiếu ánh nắng ... đã tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh phát sinh, phát triển mạnh.
Qua quan sát thực tế cho thấy bệnh này rất thích phát triển trên trên lớp vỏ cây đã già cỗi, cổ thụ một chút. Vì thế bệnh thường phát triển nhiều ở những vườn cây thuộc lọai cổ thụ. Ban đầu bệnh chỉ tập trung ở phần thân cây là chính, về sau bệnh cứ phát triển dần lên các nhánh cấp 1, nhánh cấp 2...Do bệnh chỉ phát triển bên ngòai của lớp vỏ cây nên có thể sẽ không gây hại trực tiếp cho cây, nhưng do chúng làm cho bề mặt của cây luôn bị ẩm ướt, vì thế sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các nấm bệnh khác tấn công, nhất là những lọai nấm bệnh thường tấn công ở vùng gốc.
Để phòng ngừa và trị bệnh các bạn nên áp dụng một số biện pháp sau đây:
-Không nên trồng qúa dầy. Thường xuyên tỉa bỏ những cành già nằm bên trong tán không có khả năng cho trái, cành bị sâu bệnh, cành tăm, cành tược... để vườn cây thông thóang, khô ráo, dưới tán, dưới gốc cây nhận được thêm ánh sánh mặt trời, sẽ có tác dụng hạn chế bệnh phát sinh, phát triển. Đây có thể được coi là một trong những biện pháp hữu hiệu nhất để phòng ngừa bệnh.
-Thiết kế mặt liếp hình mai rùa, xẻ rãn thóat nước để nước không đọng lại trên mặt vườn trong mùa mưa họac những khi tưới vườn để vườn luôn được khô ráo.
-Các bạn có thể áp dụng kinh nghiệm của một số chủ vườn ở Vĩnh Long, Bến Tre đó là họ dùng bàn chải cọ rửa những vết bệnh trên thân cành, cũng có kết qủa tốt.
-Cỏ thể dùng nước vôi hoặc dung dịch thuốc Boóc đô 1% qúet lên thân cây vào đầu mùa mưa, cũng có tác dụng ngăn chặn bệnh xâm nhập, lây lan. Ngòai ra cũng có thể dùng một số lọai thuốc gốc đồng như Copper –B, Copper-Zinc hoặc Zinccopper... để phun lên những chỗ bị bệnh trên thân, cành.