Dứa còn gọi là thơm (miền Nam). Loài dứa là loại cây ăn quả nhiệt đới nổi tiếng. Hoa tập hợp quanh một trục lớn thành bông ngắn, mỗi hoa mọc ở kẽ một lá màu tím, bầu dưới, quả mọng. Quả dứa là một quả phức, phần ăn được gồm trục hoa và các lá bắc mọng nước, còn quả thật nằm trong các mắt dứa. Dứa chứa nhiều vitamin và vi chất rất có lợi cho cơ thể, giúp giảm stress. Ngoài quả dứa dùng để ăn, gần đây dứa đã trở thành nguyên liệu chiết bromelin dùng trong nhiều ngành công nghiệp và làm thuốc chữa bệnh. Loại quả này có thể chữa một số bệnh như khó tiêu, viêm ruột, sốt nóng, cảm nắng...
THÔNG SỐ KỸ THUẬT
1. Nguồn gốc:
--------------------------------------------------------------------------------
Thuộc về họ Dứa (Bromeliaceae). Được biết đến nhiều nhất là loài Ananas comosus, là loại dứa cho quả ăn được.
Chi này có nguồn gốc từ khu vực Nam Mỹ và được đưa tới các đảo khu vực Caribe nhờ những thổ dân Anh điêng Carib. Năm 1493, Christopher Columbus lần đầu tiên đã nhìn thấy các loại cây của chi này tại Guadeloupe. Nó được đưa sang châu Âu và từ đây nó được người Anh và Tây Ban Nha phát tán tới các đảo trên Thái Bình Dương. Các cánh đồng trồng dứa thương phẩm được thành lập tại Hawaii, Philippines, Đông Nam Á, Florida và Cuba. Dứa đã trở thành một trong những loại cây ăn trái phổ biến nhất trên thế giới.
Từ Ananas có nguồn gốc từ tiếng Guarani để chỉ cây dứa.
2. Những đặc tính chủ yếu:
--------------------------------------------------------------------------------
Dứa có các lá gai mọc thành cụm hình hoa thị. Các lá dài và có hình dạng giống mũi mác và có mép lá với răng cưa hay gai. Hoa mọc từ phần trung tâm của cụm lá hình hoa thị, mỗi hoa có các đài hoa riêng của nó. Chúng mọc thành cụm hình đầu rắn chắc trên thân cây ngắn và mập. Các đài hoa trở thành mập và chứa nhiều nước và phát triển thành một dạng phức hợp được biết đến như là quả dứa (quả giả), mọc ở phía trên cụm lá hình hoa thị.
3. Vùng trồng và các giống dứa thường trồng:
--------------------------------------------------------------------------------
* Dứa Victoria (dứa tây, dứa hoa) có các giống:
- Hoa Phú Thọ: thuộc nhóm Queen, trồng được nơi đất chua xấu. Lá có nhiều gai và cúng, quả nhỏ, thịt quả vàng đậm, thơm, ít nước, dòn.
- Na hoa: lá ngắn và to, quả to hơn dứa hoa Phú Thọ, phẩm chất ngon, năng suất cao.
* Dứa Cayen: lá chỉ có ít gai ở đầu mút lá, lá dài cong lòng máng, quả to, khi chưa chín quả màu xanh đen, khi chín chuyển màu da đồng. Quả nhiều nước, thịt vàng ngà, mắt dứa to và nông, vỏ mỏng, thích hợp với đóng hợp.
* Dứa ta thuộc nhóm Red Spanish: chịu bóng rợp, có thể trồng xen trong vườn quả, vườn cây lâm nghiệp.
* Dứa ta (Ananas comosus spanish hay Ananas comosus sousvar red spanish) là cây chịu bóng tốt, có thể trồng ở dưới tán cây khác. Quả to nhưng vị ít ngọt.
* Dứa mật (Ananas comosus sousvar Singapor spanish) có quả to, thơm, ngon, trồng nhiều ở Nghệ An.
* Dứa tây hay dứa hoa (Ananas comosus queen) được nhập nội từ 1931, trồng nhiều ở các đồi vùng trung du. Quả bé nhưng thơm, ngọt.
* Dứa không gai (Ananas comosus cayenne) được trồng ở Nghệ An, Quảng Trị, Lạng Sơn. Cây không ưa bóng. Quả to hơn các giống trên.
4. Giá trị dinh dưỡng và ý nghĩa kinh tế:
--------------------------------------------------------------------------------
Dứa là cây ăn quả quan trọng ở nước ta. Cây dứa sinh trưởng nhanh, dễ trồng, không kén đất, ít sâu bệnh, cho thu hoạch nhanh, sản lượng cao. Dứa còn là mặt hàng xuất khẩu có giá trị.
Trong 100g phần ăn được cho 25 kcal, 0,03 mg Caroten, 0,08mg vitamin B1, 0,02mg vitamin B2, 16mg vitamin C (dứa tây). Các chất khoáng: 16mg Ca, 11mg lân, 0,3mg Fe, 0,07mg Cu, 0,4g protein, 0,2g lipit, 13,7g hydrat cacbon, 85,3g nước, 0,4g xơ. Ngoài ra trong quả dứa còn có men bromelin giúp cho việc tiêu hóa rất tốt.
Quả dứa để ăn tươi, làm đồ hợp, làm mứt, làm nước dứa. Phụ phẩm của dứa làm thức ăn cho gia súc, lá dứa để lấy sợi.
5. Yêu cầu ngoại cảnh:
--------------------------------------------------------------------------------
* Khí hậu: Dứa thích ấm áp, nhiệt độ bình quân năm là 22-270 C. Quá nóng và quá rét cây ngừng sinh trưởng. Rét 1-20 C kéo dài cây dễ bị chết.
- Ưa ẩm nhưng không chịu được ngập úng, lượng mưa hàng năm 1200-1500mm là thích hợp.
- Ánh sáng ảnh hưởng rỏ rệt đến năng suất. Trồng dày, thiếu ánh sáng qua nhỏ, không ngọt.
* Đất đai: Không kén đất, đất đồi dốc, tráng nắng, dễ thoát nước. Đất phèn nhẹ ở Đồng bằng sông Cửu Long đều có thể trồng được. Độ chua thích hợp pH 4,5-5,5.
Dứa là cây chịu hạn, chịu phèn.
6. Nhân giống:
--------------------------------------------------------------------------------
Bằng chồi, chọn những chồi nách ở những khóm dứa xanh tốt, quả to cân đối. Khi trồng bóc vỏ là vàng khô ở gốc, nhúng gốc vào dung dịch Aliette nồng độ 0,3% để trừ nấm; diệt rệp sáp bằng các loại thuốc Lindafor, Sevidol 26 hoặc Mocap 20C đều hiệu quả tốt. Thời gian ngâm trong dung dịch từ 1-3 phút. Sau đó lấy ra để sấp cả bó xuống.
- Thời vụ trồng:
+ Miền Bắc: vụ xuân hè (tháng 3-5) và thu đông (tháng 9-10).
+ Miền Nam: trồng vào tháng 4-5 (trước mùa mưa).
- Khoảng cách trồng:
Nếu trồng hàng kép theo đường đồng mức, trồng nanh sấu, cây cách cây 30 cm, hàng cách hàng 30-40cm. Khoảng cách giữa 2 hàng kép là 80-90cm với mật độ từ 5-6 vạn cây/ha.
7. Trồng cây:
--------------------------------------------------------------------------------
- Nếu chồi tốt khỏe, quá dài, dùng dao cắt bớt ngọn. Đặt vào hốc, lấp đất, giẫm chặt gốc và tưới nước đủ ẩm.
- Sau khi trồng 15-20 ngày trồng giặm những cây đã chết.
- Làm sách cỏ, xới xáo, giữ ẩm và vun gốc cho cây.
8. Chăm sóc:
--------------------------------------------------------------------------------
- Bón lót: mỗi gốc 1kg phân chuồng hoai mục
- Bón thúc: Lượng NPK nguyên chất bón cho một cây trong một vụ thu hoạch là 8g N + 4gkali. Chia làm 3 lần để bón:
* Lần 1: sau khi trồng 2-3 tháng
* Lần 2: sau lần 1 bốn tháng
* Lần 3: sau lần 2 bốn tháng
9. Phòng trừ sâu bệnh:
--------------------------------------------------------------------------------
- Rệp sáp: xử lý chồi trước khi trồng (như trên).
- Tuyến trùng: làm hại rễ, vàng lá, cây chậm lớn. Để phòng trừ cần làm sạch cỏ dại triệt để.
- Bệnh thối nõn: dùng Falizan 0,2% hoặc Maneb 0,5% hoặc TMTD 1% để phun.
10. Thu hoạch:
--------------------------------------------------------------------------------
Dứa ra hoa tự nhiên vào tháng 2-3 và thu hoạch vào tháng 4,5,6. Có thể xử lý bằng các chất kích thích sinh trưởng 2,4 D; 2-4,5 T, Ethephon, đất đèn,…
- Tiểu chuẩn cây để xử lý: sau khi trồng 8-12 tháng. cây có 20-30 lá thật (dứa hoa) hoặc 40-45 lá thật (dứa Cayen).