Câu hỏi: Nhiều vườn bưởi ở chỗ chúng tôi thường hay bị một lọai sâu có mầu xanh, nhỏ cỡ ruột cây viết bi, con lớn có khi to cỡ điếu thuốc lá. Chúng ăn khuyết lá (chủ yếu là lá non hoặc lá bánh tẻ, xin xem ảnh gửi kèm), nếu bị nặng lá chỉ còn trơ lại gân chính, cành non, nhìn xơ xác. Xin cho biết đó là sâu gì? Có cách nào để phòng trị chúng?
Lê Vũ Tiến (Củ Chi, Tp. HHCM)
Và một vài nhà vườn ở Vĩnh Cửu, Đồng Nai



Trả lời: Qua mô tả của các bạn, và nhất là tấm ảnh mà bạn Tiến gửi kèm, chúng tôi cho rằng con sâu đang gây hại trên cây bưởi ở chỗ các bạn là con sâu xanh ăn lá cam qúyt (Papilio sp.), chúng thuộc họ Bướm phượng (Papilionidae), bộ cánh vẩy (Lepidoptera). Lọai sâu này có vài lòai, nhưng ở nước ta chủ yếu là hai lòai, đó là P. polytes và P. demoleus . Ngòai cây bưởi chúng còn gây hại trên nhiều lọai cây có múi khác như cam, quýt, chanh, tắc...
Con trưởng thành của lòai sâu này là một lọai bướm nhìn rất đẹp, có kích thước rất lớn ( ảnh III-57a, III-57e). Con đực của lòai P.polytes mặt trên của cánh có mầu đen, có hàng đốm hình bầu dục mầu vàng hoặc trắng, ở gần phần giữa của cánh sau. Con cái có cánh trước mầu đen, rìa cánh sau có những đốm nhỏ mầu đỏ, giữa cánh sau có 4 đốm trắng lớn và một đốm trắng nhỏ. Bướm của lòai P. demoleus có chiều dài khỏanbg 2,5-3 cm, sải cánh rộng khỏang 9,5-10,5 cm, mặt trên cánh có mầu đen, với những đốm mầu vàng, phần gần cuối của 2 cánh sau có 2 đốm mầu đỏ. Bướm thường họat động vào buổi sáng, các bạn có thể thấy chúng bay rất đẹp trong các vườn cam, qúyt, bưởi...



Bướm cái đẻ trứng rải rác (thường 1-3 qủa) trên mặt lá non, búp lá. Trứng hình tròn mầu trắng đục và khá lớn (khỏang 1 mm). Sau khi nở sâu non có mầu nâu đậm và nằm rải rác trên lá non, ít di chuyển, gần như bất động, nếu không có kinh nghiệm hoặc không chú ý các bạn sẽ rất dễ lầm tưởng đó là những cục phân chim Sau khi nở sâu ăn vỏ trứng sau đó ăn lá non, chồi non, khi lớn sâu chuyển dần sang mầu xanh lục, có viền trắng vàng như vành khăn trên đầu ). Sâu ăn rất khỏe (nhất là ở tuổi lớn), làm cho lá bị khuyết, thủng. Vào những đợt cây ra đọt non, lá non chỉ cần vô ý không thăm vườn trong vài ngày đã có thể bị sâu gây hại rất nặng. Đẫy sức sâu lớn cỡ cây viết chì và dài khỏang 4 cm, đến lúc này sâu có thể ăn cả lá bánh tẻ. Đúng như các bạn đã quan sát thấy, nếu bị hại nặng lá bưởi chỉ còn trơ lại gân chính, cành lá xơ xác, ảnh hưởng trực tiếp tới qúa trình quang tổng hợp của cây, làm cho cây suy yếu, còi cọc (nhất là khi cây còn nhỏ). Sau non tuổi lớn có mầu xanh rất giống với mầu xanh của lá cây, cành non nên khó phát hiện và chúng có đặc điểm là mỗi khi đụng đến liền thò hai cái “sừng” ra như để đe dọa và tiết mùi hôi để xua đuổi.
Khi sắp vào nhộng, mình sâu cong lại nhả tơ ở đít để gắn nhộng treo mình vào mặt dưới của phiến lá hay cành cây một cách chắc chắn
Để hạn chế tác hại của sâu các bạn nên thường xuyên kiểm tra vườn bưởi (nhất là vào những đợt cây ra lá non, đọt non) để phát hiện và có biện pháp diệt trừ sâu kịp thời. Không nên để sâu hại nhiều (nhất là giai đọan cây còn nhỏ). Nếu số cây bưởi của nhà các bạn có ít, mật số sâu không cao, cây bưởi còn thấp thì các bạn nên vạch lá tìm kiếm sâu rồi gặp đôi lá lại rồiø bóp chết sâu ở bên trong. Nếu mật số sâu cao, vườn trồng nhiều bưởi, mà cây lại cao không có điều kiện bắt sâu thì có thể dùng một trong những lọai thuốc trừ sâu thông thường như Fastac 5EC, Sherpa 10EC hoặc 25EC, Cyperan 5EC hoặc 10EC, Bi-58, Sumi-alpha 5EC...để phun xịt. Về cách sử dụng các bạn có thể đọc hướng dẫn của nhà sản xuất có ghi trên nhãn thuốc .