I. Đặc điểm:
Hội chứng MMA thường xảy ra trên heo nái bị bệnh đường sinh dục, heo nái trong các thời kỳ mang thai và chiếm tỷ lệ cao nhất là heo nái giai đoạn sau khi sinh.
Hội chứng bệnh là một tập hợp các triệu chứng của các bệnh: viêm vú (Mastitis), viêm tử cung (Metritis) và mất sữa (Agalactia) do nhiều nguyên nhân gây ra, trong đó điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng heo nái trước và sau khi sinh có ảnh hưởng rất nhiều đến nguy cơ gia tăng bệnh MMA trên vật nuôi.
Hội chứng MMA có tác hại rất lớn trong chăn nuôi heo nái:
- Làm giảm khả năng sinh sản của vật nuôi ở các chu kỳ sinh sản tiếp theo.
- Gây ảnh hưởng trên đàn heo con theo mẹ: heo con không đủ sữa bú, giảm tăng trưởng và tăng tỷ lệ heo con chết ở giai đoạn theo mẹ.
- Tăng chi phí giá thành chăn nuôi, giảm hiệu quả kinh tế của hộ nuôi.
II. Nguyên nhân gây bệnh:
Chủ yếu do 3 nhóm nguyên nhân:
- Cơ thể học: do cấu tạo bất thường ở một vài bộ phận trên hệ thống tiết niệu và sinh dục của gia súc tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn tấn công gây viêm nhiễm đường tiết niệu, bàng quang dẫn đến sự lây lan rộng đến các cơ quan chức năng sinh sản khác như hệ thống tuyến vú, tử cung, âm đạo, …
- Do sinh lý học: sự thay đổi vào cuối thời kỳ mang thai – do thai quá lớn chèn ép làm giảm sự nhu động ruột gây táo bón, gây ứ đọng nước tiểu trong bàng quang; Hoặc do thời gian sinh của thú kéo dài, cổ tử cung của thú mở rộng sau khi sinh là điều kiện để các vi khuẩn cơ hội (như E.coli, Pseudomonas, Staphylococcus, Streptococcus, …) tấn công gây viêm nhiễm cho gia súc.
- Do khẩu phần thức ăn không cân đối, cho ăn quá nhiều chất đạm nhưng thiếu chất xơ và khoáng (chú ý nhất là thiếu canxi và phospho); Không cung cấp đủ nước sạch cho heo uống; Thể trạng heo quá mập ở giai đoạn cuối thai kỳ, … cũng là những yếu tố góp phần gia tăng nguy cơ heo nái mắc bệnh MMA.
III. Cơ chế sinh bệnh:
- Viêm vú: Trong điều kiện chuồng trại, vệ sinh môi trường khu vực chăn nuôi kém, vi khuẩn có thể xâm nhập trực tiếp qua ống dẫn sữa ở đầu vú, hoặc theo đường máu từ các vết trầy, vết thương bị nhiễm trùng khác trên cơ thể gia súc để gây bệnh. Heo nái tốt sữa, heo con bú không hết làm sữa ứ đọng trong bầu vú là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
- Viêm tử cung: vi khuẩn từ môi trường xâm nhập vào cơ quan sinh dục của nái trong quá trình sinh đẻ (nhất là khi thời gian đẻ của nái kéo dài trên 4 giờ), hoặc do người dùng tay can thiệp trong quá trình đỡ đẻ gây trầy xướt bên trong đường sinh dục của nái. Hiện tượng sót nhau hay sót con nếu không can thiệp kịp thời cũng sẽ gây bệnh viêm tử cung trên gia súc.
- Mất sữa: sản lượng sữa giảm hoặc mất hẳn là kết quả tất yếu khi nái bị viêm vú, hoặc vừa viêm vú vừa viêm tử cung do độc tố của vi khuẩn có thể đi vào trong máu gây ức chế tác dụng của hormon Prolactin và Oxytoxin - là hai hormon cần thiết tham gia trong quá trình tiết sữa của gia súc.
IV. Triệu chứng:
Hội chứng MMA thường xảy ra trên heo nái thời kỳ sau khi sinh, thường có các triệu chứng sau đây:
- Triệu chứng toàn thân: sau khi sinh 12 – 18 giờ nái có biểu hiện sốt cao 40 – 41oC, mệt mõi, bỏ ăn, giảm uống nước, táo bón, thường hay nằm sấp không cho heo con bú do vú bị viêm, sưng và đau.
- Triệu chứng cục bộ: bầu vú bị viêm, sờ vào thấy cứng và nái có biểu hiện đau. Âm đạo chảy ra chất dịch lợn cợn, có mùi hôi. Nếu nái bị viêm nặng sẽ chảy ra dịch có lẫn mủ.
- Ảnh hưởng trên heo con theo mẹ thường gặp nhất là không ăn uống, kêu la, da khô, lông dựng lên và đa số bị tiêu chảy.
V. Phòng bệnh:
- Định kỳ vệ sinh sát trùng khu vực chuồng nuôi, chuồng nái đẻ.
- Cung cấp đầy đủ nước sạch cho nái uống trong giai đoạn mang thai và tiết sữa.
- Hạn chế khẩu phần thức ăn của nái trước khi sinh, giảm chất đạm, tăng cường chất xơ để nái không bị táo bón.
- Sau khi nái sinh cần vệ sinh đường sinh dục của thú thật tốt bằng các biện pháp thụt rửa tử cung, tiêm Oxytocine (liều 5cc/con) giúp tháo sạch sản dịch, nhau thai còn sót ra khỏi tử cung. Đặt thuốc kháng viêm Aueromycine (liều 1 viên/con) để phòng nhiễm trùng sau khi sinh.
VI. Điều trị:
- Khi nái có biểu hiện viêm tử cung, cần vệ sinh thụt rữa tử cung và đặt thuốc kháng viêm Auromycine (liều 1 viên/ con/ ngày), liên tục trong 3 ngày sau khi nái sinh.
- Thường xuyên kiểm tra thân nhiệt, nếu nái bị sốt (trên 39oC) cần dùng các thuốc giảm sốt như Ketofen 10% (liều 3ml/100kg thể trọng/ ngày) kết hợp với vitamine C điều trị liên tục trong 3 ngày.
- Tiêm Oxytocine (liều 5ml/ con/ ngày) để kích thích hệ thống tuyến vú hoạt động tiết sữa.
- Chú ý chăm sóc heo con trong thời gian điều trị bệnh cho heo nái. Đảm bảo cho heo con được bú sữa đầu trong vòng 24 giờ sau khi sinh và giữ ấm cho heo con.