Cây trám đen có tên khoa học là Canarium nigrum Engler, là loại cây trồng đa tác dụng được trồng rộng khắp miền Bắc và cả ở miền Nam Tây Nguyên. Trám đen là một đặc sản quý của các tỉnh trung du, miền núi phía Bắc. Quả trám đen ăn bùi, béo, rất ngon. Trồng cây trám đen cho hiệu quả kinh tế cao, cây trám đen cái 7-10 năm tuổi cho sản lượng 2 đến 3 tạ quả mỗi năm.
Theo kinh nghiệm của trồng và cấy ghép cây trám đen của bà con nông dân Hiệp Hòa, Bắc Giang thì thường trồng trám vào 2 vụ trong năm là vụ xuân (từ tháng 2 đến tháng 4), vụ thu từ tháng 8 đến tháng 10).
1. Cách ươm, nhân giống:
Trồng trám đen bằng hạt sẽ rất lâu có quả ( 7-8 năm mới bói quả), tán cây lại cao khó can thiệp bằng các biện pháp kỹ thuật như phun thuốc dưỡng cây, thuốc bảo vệ thực vật, thu hái…Khi trồng trám bằng cây ghép thì khắc phục được hoàn toàn những nhược điểm trên của cây trồng bằng hạt.
Gieo ươm gốc ghép: chọn những quả chín tách lấy hạt, rửa sạch thịt quả, phơi hạt khô trong bóng dâm. Ủ hạt trong cát ẩm 70-80%, sau khoảng 15 đến 20 ngày, hạt trám nảy mộng. Gieo hạt đã nảy mầm vào túi nilon có đục 4 lỗ thoát nước ở đáy. Chăm sóc cây con trong vườn ươm khi đạt 50 – 60 ngày tuổi, có 5 đến 6 lá thật, cần trồng thưa ở khoảng cách 40cm một cây để cây dễ dàng sinh trưởng. Khi cây đủ 1 – 1,5 năm tuổi, có đường kính gốc 1-2cm, cao 60-100cm là đạt tiêu chuẩn gốc ghép.
Kinh nghiệm ghép chám: Để tránh việc nhựa trám nhanh khô, lớp tượng tầng mỏng nên muốn có tỉ lệ cây sống cao đòi hỏi thao tác ghép phải nhanh, động tác kỹ thuật phải thành thục.Qua thực tế, đã đúc kết được một số kinh nghiệm ghép trám cần lưư ý sau:
Chọn cành bánh tẻ, vị trí ở giữa tán cây, tráng nắng, không bị sâu, bệnh hại trên những cây trám có 10-15 năm tuổi, có ít nhất 3 vụ quả ổn định, năng suất chất lượng cao làm cành ghép. Chọn gốc ghép và cành ghép có đường kính gần bằng nhau để diện tích tiếp xúc tượng tầng của cành và gốc ghép là lớn nhất.
Chọn thời vụ ghép thích hợp: Nhiệt độ không khí 25-30 độ C, nên ghép vào vụ xuân tháng 3,4 và vụ thu đông tháng 10, 11 là phù hợp. Có ít nhất 7 ngày sau khi ghép không bị mưa ướt cành và gốc ghép, nếu trong thời gian này mà gặp mưa cần chủ động che mưa bằng bạt nhựa. gốc ghép phải được cung cấp đủ phân và nước để dòng nhựa luyến lưu thông được thuận lợi, nhanh liền vết ghép.
Phương pháp ghép: Ghép nêm đoạn cành là tốt nhất. Chọn đoạn cành bánh tẻ dài 15-20cm, có 2-4 mắt ngủ. Cắt vát 2 phía vạc ống dầu ở đầu dưới cành ghép bằng dao ghép chuyên dùng sao cho cân nhau. Dùng kéo cắt cành, cát gốc ghép vị trí cách mặt đất 20-30cm. chẻ đôi gốc ghép sâu xuống phía gốc 5-7cm. Cắm cành ghép vào gốc ghép vừa chẻ sao cho phần tượng tầng (vỏ lụa giữa lớp vỏ ngoài và lõi gỗ) tiếp xúc với nhau nhiều nhất. Dùng giấy ghép nilon của Trung Quốc sản xuất quấn chặt cố định vài vòng cành ghép và gốc ghép rồi tiếp tục quấn theo chiều từ dưới gốc ghép lên trên cành ghép, buộc đầu cành ghép, quấn lượt 2 trở lại gốc ghép, buộc chặt sao sao cho giấy nilon thật khít vào cành và gốc ghép, hạn chế tối đa hơi ẩm thoát ra môi trường bên ngoài. Thao tác ghép phải nhanh chóngd trong vòng 45-60 giây, quá trình ghép cần che ánh nắng trực tiếp không cho chiếu vào vết cắt cành và mắt ghép.
2. Trồng và chăm sóc cây trám ghép:
Trám đen cần trồng ở đất phù sa cổ giàu dinh dưỡng, phù sa ven sông và đất đồi thấp (độ dốc dưới 100) có tầng đất dày hơn 1m, thoát nước mới duy trì được chất lượng quả. Đào hố trồng rộng 0,8 - 1m, sâu 0,8 - 1m. Bón lót mỗi hố 30 - 50kg phân chuồng trộn với 0,5 - 1kg supe lân, ủ kỹ trong 60 – 70 ngày. Khi trồng trộn đều phân với đất, san phẳng, trồng cây trám ở chính giữa hố.
Mật độ khoảng cách: Trám là cây lấy quả lâu năm, tán lớn, trồng bằng cây ghép với khoảng cách: 4-5m x 7-8m. Hàng sông bố trí theo hướng đông-tây; những cây ở hai hàng con liền nhau trồng theo hình nanh sấu để tận dụng tốt nhất ánh sáng mặt trời. Sau trồng 8-10 năm tỉa bỏ những cành giao nhau giữa các cây trong hàng.
Tưới đủ ẩm 70 - 80% sau trồng để cây sinh trưởng thuận lợi. Tạo tán cho cây con trong 3 năm đầu: Khi cây cao 1 - 1,2m tiến hành bấm ngọn. Mỗi cây giữ 4 - 5 cành cấp 1 và 8 - 10 cành cấp 2 toả đều xung quanh.
- Bón cho cây con (1 - 3 năm): Mỗi cây 20 - 30 kg phân chuồng, bón 1lần/năm. Từ 0,5 - 1kg urê, 0,2 - 0,5 kg kali clorua, 1 - 2 kg supe lân, bón làm 4 - 5 đợt/năm.
- Bón cho cây kinh doanh: Bón làm 3 đợt trong năm: Bón phục hồi sau khi thu quả, kết hợp với tỉa cành la, cành vóng, cành tược, cành sâu bệnh, phân chuồng 30- 50kg, bón đạm, lân, kali theo tỷ lệ 2 đạm: 1kali: 4 lân. Bón đón hoa vào tháng 1 tỷ lệ 1 đạm: 1 ka li. Bón thúc quả vào tháng 4 tỷ lệ 1 đạm: 2 kali. Vị trí bón dưới tán cây.
Phun chế phẩm A-H 502+Chất bám dính cho trám 2-3 lần. Từ 1-2 lần khi có nụ đến trước nở hoa rộ, 1 lần khi đậu quả non đường kính quả bằng đầu đũa để tăng đậu quả, chống rụng quả sinh lý, tăng 15-20% năng suất quả.
4. Thu hoạch, bảo quản:
Trám đen chín vào tháng 8- 9, khi chín quả chuyển từ màu xanh nhạt sang màu đen hoàn toàn là thu hoạch được, trám chín không đều trong một chùm, lựa chọn những quả chín thu hái nhẹ nhàng để khỏi ảnh hưởng tới quả bên cạnh. Để quả trong rổ rá thoáng đem đi tiêu thụ trong 7-10 ngày, nếu để lâu cần bảo quản quả tươi trong tủ lạnh 12-15 độ C.
Sau khi om chín trám, ngâm trám cả quả không bỏ hạt trong nước muối 10% đun sôi, để nguội, đựng trong chum vại sành bịt kín có thể bảo quản được 5-6 tháng