Do đặc điểm sinh lý của hạt giống lúa, sau khi thu hoạch phải trải qua giai đoạn ngủ nghỉ, sau đó mới tới giai đoạn nẩy mầm. Trong sản xuất nông nghiệp hiện nay thường lấy giống lúa thu hoạch vụ xuân chuyển sang làm giống gieo cấy luôn ở vụ mùa (gọi là giống lúa liền vụ).
Qui trình sản xuất giống lúa nhân dân ở Hà Tây, vụ xuân phải gieo cấy trước đại trà ít nhất từ 15 – 20 ngày, song do điều kiện thời tiết vụ xuân thường diễn biến phức tạp, gây bất thuận cho sản xuất nông nghiệp như: Hạn hán đầu vụ, rét đậm kéo dài… , nhiều nơi thường phải gieo cấy muộn ( cùng với đại trà ), dẫn đến thu hoạch muộn sát với thời vụ gieo cấy lúa mùa, hạt lúa giống không có thời gian ngủ nghỉ, nếu ngâm ủ ngay mà không có biện pháp xử lý phá ngủ thì tỷ lệ nẩy mầm sẽ thấp, đặc biệt là các giống có đặc tính ngủ nghỉ cao như: Q5; HĐ B5; HĐ B6; Nếp…
Để chủ động sử dụng giống lúa liền vụ, cần phải có biện pháp xử lý phá ngủ, kích thích tăng sức nẩy mầm. Trung tâm Khuyến nông hướng dẫn kỹ thuật ngâm ủ giống lúa liền vụ như sau:
. Thu hoạch:
- Lúa giống thu về phải tuốt ngay
- Trời nắng tranh thủ phơi cho ráo vỏ
- Trời mưa phải tãi mỏng nơi thoáng gió ( tránh dồn đống làm mất sức nẩy mầm).
- Nếu sát thời vụ gieo mạ thì ngâm thóc tươi ngay.
. Xử lý: Loại bỏ hạt lép, hạt lửng, hạt cỏ dại, tạp chất.
Lấy bùn ao pha loãng với nước cho vào thùng, chum, vại có dung tích tuỳ theo lượng giống cần xử lý. Dùng quả trứng gà mới đẻ thả vào dung dịch nước bùn nếu quả trứng nổi lập lờ trên mặt nước bùn, (phần nổi bằng khoảng đồng xu) là được, nếu trứng chìm cần cho thêm bùn, trứng nổi nhiều cần cho thêm nước. Sau đó ta đổ thóc giống vào dung dịch nước bùn, khuấy đều, các hạt chắc mẩy chìm dưới đáy giữ lại. Hạt lửng, hạt cỏ, hạt lép, nổi lên trên mặt nước vớt bỏ.
Lưu ý: Dung dịch nước bùn phải gấp 3 lần lượng thóc giống.
. Xử lý phá ngủ, kích thích nẩy mầm:
Sau khi loại bỏ hạt lép, hạt lửng, vớt hạt chắc ra đãi sạch tiếp tục xử lý phá ngủ, kích thích nẩy mầm theo một trong 3 cách sau:
- Dùng Lufain 91 ( có bán ở các đại lý cung ứng giống lúa )
Hoà một gói Lufain 91 với 8 lít nước ấm 54oC ( 3 sôi 2 lạnh ) ngâm 10 kg thóc giống trong 24 giờ, sau đó vớt ra đãi chua rồi ngâm tiếp bằng nước sạch.
- Dùng supe lân ( Lân Lâm Thao )
Cách làm: Lấy 1 kg supe lân pha với 10 lít nước, khuấy đều để nắng cặn, sau gạn lấy nước trong ngâm với 10 kg thóc giống trong 24 giờ, sau đó vớt ra đãi chua rồi ngâm tiếp bằng nước sạch.
c. Dùng dung dịch acid Nitơric HNO3 nồng độ0,3% ngâm trong 24 giờ. Sau đó vớt ra, đãi chua rồi ngâm tiếp bằng nước sạch.
Lưu ý:
- Nếu hạt giống không kịp phơi mà ngâm ủ ngay thì xử lý theo cách (c), nếu phơi được vài nắng ( không được ấp đống qua đêm ) thì xử lý theo cách (a) hoặc (b).
- Tổng thời gian ngâm từ lúc bắt đầu xử lý phá ngủ đến khi hạt thóc no nước phải đạt từ 48 – 72 giờ, tuỳ theo độ ẩm ban đầu của hạt giống.
Ủ giống:
- Khi thấy hạt trong, nhìn rõ phôi hạt phình lên thì vớt ra đãi sạch để ráo nước, cho vào thúng, hoặc đổ thành đống, phủ bao tải đay ẩm ủ.
- Ngày 2 lần tưới nước, đảo giống cho hạt nẩy mầm đ?u khi hạt nhú mầm như gai dứa là gieo được.
- Nếu tỷ lệ nẩy mầm thấp ( dưới 80% ) phải sàng lọc những hạt chưa nẩy mầm, ủ tiếp rồi gieo sau./.