Câu hỏi: Trên các phần non của cây bắp như lá đọt, bẹ lá non, lá cờ... ở chỗ chúng tôi thường thấy có rất nhiều con rệp nhỏ tập trung bu thành từng đám, có con không có cánh, nhưng cũng có những con có cánh. Chúng cắn phá làm cho cây bắp ốm yếu, còi cọc, chậm phát triển, ảnh hưởng nhiều đến năng xuất của cây bắp và thu nhập của người trồng. Xin cho biết rõ thêm về con rệp này? Cách phòng trị chúng như thế nào để thu được kết qủa cao?
Đào Đình Chính (và một vài bạn ở Định Quán, Đồng Nai)
Trả lời: Rệp hại cây bắp (cây ngô) là một lòai sâu hại thường xuyên xuất hiện và gây hại, đôi khi rất trầm trọng đối với cây bắp ở nhiều vùng trồng bắp của nước ta, nhất là vào những thời điểm thời tiết có ẩm độ cao trong năm.
Lòai rệp này thuộc họ Rệp muội (Aphidae), Bộ Cánh đều (Homoptera). Chúng là một lòai côn trùng đa thực, ngòai cây bắp chúng còn gây hại nhiều lọai cây trồng khác như : kê, cao lương, mía, nhiều lọai cỏ trồng làm thức ăn cho gia súc... Ngòai ra chúng còn là môi giới truyền bệnh virus gây một số bệnh cho cây bắp như bệnh vàng lùn, bệnh khảm lá, bệnh đỏ lá...
Rệp sinh sản chủ yếu theo kiểu đơn tính và đẻ con. Thực tế đồng ruộng cho thấy trong một quần thể rệp thường hiện diện nhiều lọai hình của rệp như: rệp cái có cánh, rệp cái không có cánh, rệp non. Như bạn đã quan sát thấy rệp thường sống tập trung thành từng đám ở các bộ phận non của cây bắp như nõn lá, bẹ lá non, hoa cớ, lá bao...để chích hút dinh dưỡng của các bộ phận này, làm cho cây ngô thiếu hụt chất dinh dưỡng, còi cọc, gầy yếu, bắp nhỏ đi, chất lượng của hạt kém. Đặc biệt là nếu chúng tấn công từ khi cây bắp còn non có thể sẽ làm cho cây bắp không ra trái, gây thất thu nghiêm trọng cho người trồng.
Quy luật sinh sống và gây hại của rệp như sau: vào đầu vụ rệp cái có cánh từ những cây kí chủ phụ, từ những ruộng bắp xuống giống sớm hoặc những ruộng bắp vụ trước bay tới đẻ ra rệp con, những rệp con này sẽ phát triển thành những rệp cái không có cánh, những rệp cái không có cánh này tiếp tục sinh sản theo kiểu đơn tính nhiều thế hệ nối liếp nhau đến khi số lượng dầy đặc (mật số cao), nguy cơ thiếu thức ăn bị đe dọa thì trong quần thể rệp xuất hiện những con cái có cánh, những con có cánh này lại bay đi nơi khác tìm nguồn thức ăn mới (ruộng bắp khác hoặc ký chủ phụ) để tiếp tục gây hại và sinh sản duy trì nòi giống. Nếu mật số rệp thấp, ruộng không bị thiếu thức ăn thì đến cuối vụ, khi cây bắp chuyển dần sang già cứng, thức ăn không còn phù hợp nữa thì trong quần thể rệp cũng xuất hiện những con rệp cái có cánh bay đi tìm nguồn thức ăn mới (những ruộng bắp mới xuống giống của vụ sau hoặc trên các cây kí chủ phụ) để sinh sống và sinh sản duy trì nòi giống, giống như trường hợp thiếu thức ăn như đã nói ở phần trên.
Trong một vụ rệp thường xuất hiện và gây hại nhiều nhất từ khi cây bắp có 8-9 lá trở đi. Những ruộng gieo dầy, bị bít bùng, không thông thóang, tạo ẩm độ không khí trong ruộng cao, thường là những ruộng bị rệp gây hại nhiều hơn những ruộng khác.
Để phòng trị rệp có kết qủa cao các bạn cần áp dụng kết hợp nhiều biện pháp một cách đồng bộ ngay từ đầu vụ. Sau đây là một số biện pháp chính:
-Trước khi làm đất, gieo hạt các bạn cần dọn sạch sẽ cỏ dại trong ruộng và xung quanh bở để tiêu diệt những con rệp đang sinh sống trên đó, không cho rệp tích lũy số lượng để từ đó di chuyển sang phá ruộng bắp ở đầu vụï, hạn chế nguồn rệp tích lũy ban đầu.
-Không nên gieo qúa dầy dễ làm cho ruộng bắp bít bùng, tạo ấm độ trong ruộng cao thuận lợi cho rệp phát sinh gây hại. Gieo trồng với mật độ hợp lý thích hợp với yêu cầu của từng lọai giống mà nhà sản xuất giống đã khuyến cáo.
-Nếu ruộng thường bị rệp gây hại nên trồng xen bắp với những cây thuộc họ đậu đỗ để tăng cường họat động của hệ thiên địch, đặc biệt là nhóm bắt mồi ăn thịt như ruồi ăn rệp, một số lòai bọ rùa như bọ rùa chữ nhân, bọ rùa 4 vạch, bọ rùa 6 vạch, bọ rùa 2 đốm đỏ, bọ rùa 8 vệt...
-Để diệt trừ rệp các bạn có thể sử dụng một trong các lọai thuốc trừ sâu sau đâây phun xịt trực tiếp lên chỗ có rệp đang gây hại: Ofunack 40EC; Elsan 50EC; Netoxin 95WP; Catodan 90WP; Supracide 4oEC; Admire 050EC; Regent 800WG; Fentox 25EC; Sumicidin 10EC/20EC; ...
-Nếu các bạn đã áp dụng nhiều biện pháp mà vẫn chưa mang lại kết qủa cao, nếu có thể được các bạn nên vận động nhau luân canh cây bắp trên diện rộng một vài vụ với cây lúa nước hoặc một số lọai rau trồng nước khác.