Câu hỏi: Trên lá cây ổi ở vùng chúng tôi thường xuất hiện hai lọai sâu, chúng có kích thước cơ thể khỏang 1-2 ly. Một lọai không có cánh nhưg trên mình có nhiều lông tua mầu trắng, còn một lọai có cánh mầu trắng, nhìn có dạng giống như hình tam giác. Cả hai lọai sâu này thường bu thành từng đám ở mặt dưới của lá, nếu nhiều chúng làm cho mặt dưới của lá như có phủ một lớp bông, phấn mầu trắng. Lại có một lọai chúng sắp xếp rất khéo thành những vòng tròn xóay trôn ốc mầu trắng, lớn cỡ như móng tay (nhìn đẹp và lạ mắt). Xin cho biết đó là những lọai sâu gì? Có cách nào để điều trị chúng?
Bùi Văn Bé Tư
Định Quán, Đồng Nai


Trả lời: Qua mô tả của bạn theo chúng tôi có lẽ đêy là con Rầy phấn trắng (Aleurodicus dispersus) mà cả ba lọai bạn đã nhìn thấy và mô tả thực ra chỉ là ba giai đọan (trứng, rầy non và rầy trưởng thành) của con rầy phấn trắng mà thôi.
Rầy phấn trắng được coi là một loại sâu đa thực vì ngoài ổi chúng còn gây hại trên rất nhiều loại cây ăn trái khác như: cam, quít, xoài, chuối, sa pô (hồng xiêm), đu đủ... mãng cầu xiêm, mãng cầu ta (na)...Đã có những nước phát hiện thấy chúng có mặt ở hơn một trăm loại cây trồng khác nhau.
Con trưởng thành của loài rầy này có cánh mầu trắng dài khỏang một ly rưỡi đến hai ly, nhìn từ mặt lưng thấy hình dạng cơ thể của chúng tương đối giống hình tam giác (như các bạn đã mô tả). Khác với những loài côn trùng khác là đẻ trứng thành từng ổ, đẻ trứng thành từng hàng, hay đẻ trứng rời rạc từng qủa…Rầy phấn trắng lại đẻ trứng theo một cái hình xoáy trôn ốc (ở mặt dưới của phiến lá) (ảnh III-16) và được che phủ bởi những lông sáp trắng mịn .
Sau khi đẻ khoảng một tuần lễ thì trứng nở ra rầy non (ấu trùng). Rầy non có 4 tuổi, chúng tiết ra những sợi sáp trắng phủ đầy xung quanh cơ thể, những sợi sáp trắng này sẽ dài hơn khi rầy non ở vào tuổi cuối. Chính các tua sáp này đã tạo cho mặt dưới của lá có một lớp bông, phấn mầu trắng.
Cả rầy trưởng thành và rầy non đều tập trung ở mặt dưới của phiến lá để chích hút nhựa lá, làm cho lá mất dần dinh dưỡng, từ đó ảnh hưởng đến qúa trình sinh trưởng và phát triển bình thường của cây. Nếu nặng sẽ ảnh hưởng đến năng suất và phẩm chất của trái ổi. Cũng giống như nhiều loại rầy, rệp khác, trong chất thải của rầy phấn trắng cũng có chứa chất đường mật, chất này là môi trường thuận lợi cho nấm bồ hóng (Capnodium sp.) phát triển làm giảm diện tích quang hợp của lá, từ đó ảnh hưởng đến qúa trình sinh trưởng và phát triển của cây.
Trong điều kiện tự nhiên loại rầy này có khá nhiều loài thiên địch (kí sinh, ăn thịt) tấn công khống chế mật số đến mức thấp nhất ít ảnh hưởng đến năng suất, nhưng gần đây do các nhà vườn (nhất là những vườn trồng tập trung chuyên canh ) đã lạm dụng thuốc trừ sâu nên mật số thiên địch cũng đã bị giảm nhiều, vì thế muốn hạn chế tác hại của rầy trước hết bạn chỉ nên sử dụng thuốc trừ sâu khi thật cần thiết (vừa tránh diệt thiên địch vừa tránh ngộ độc cho người sử dụng vì trái ổi có vỏ mỏng thuốc sâu dễ xâm nhập vào bên trong trái ).
Ngoài ra biện pháp vệ sinh vườn tược sạch sẽ, cắt tỉa cành lá tạo tán trước mỗi đợt sử lý cho cây ra trái tập trung để cho vườn luôn được thông thoáng cũng có tác dụng hạn chế bớt tác hại của rầy. Khi mật số rầy cao, tác hại nhiều có thể dùng một vài loai thuốc trừ sâu như: Supracide, Suprathion, Sevin, Trebon, Selecron… xịt tập trung vào những chỗ có nhiều rầy bu bám. Nếu có điều kiện tưới nước cho vườn ổi bằng máy bơm nước có áp suất mạnh thì nên tia xịt vòi nước vào các “ổ” của rầy để phá tan nơi “cư trú” của chúng, đồng thời cũng có tác dụng tiêu diệt và rửa trôi bơt rầy .