Cầy hương cho xạ hương là một loại dược liệu quý. Thịt nó rất mềm, thơm, ngọt và ngon, vì thế thịt cầy hương đang là món ăn đặc sản trong các nhà hàng khách sạn, có giá rất cao (hiện nay khoảng 300 - 350 ngàn đồng/kg). Sản phẩm cầy hương trong tự nhiên ngày càng khan hiếm nên người ta đã tổ chức nuôi. Nghề nuôi cầy hương mang lại hiệu quả kinh tế cao. Trung bình nuôi 1 đôi cầy hương trong 4 - 6 tháng cho thu lãi khoảng 2 - 3 triệu đồng. Thị trường tiêu thụ thịt cầy hương rất phong phú và đa dạng.
Giống và đặc điểm giống
Cầy hương tên khoa học là Viverricula indica, họ: cầy Viverridae, bộ: ăn thịt Carnivora. Ở Việt Nam có 11 loài.
Cầy hương là loài thú ăn thịt, ăn tạp cỡ nhỏ hoặc trung bình. Thân thon dài, chân ngắn, có năm ngón. Đầu và mõm nhọn, bộ răng 36 - 40 chiếc. Lông màu xám đen và có khoang màu trên cơ thể. Dọc sống lưng có các vệt xám đen sọc dưa, xếp thành hàng chạy từ vai đến mông. Đuôi dài, có 7 vòng trắng xen lẫn với 7 vòng đen. Con đực có tuyến xạ nằm giữa kẽ hai tinh hoàn.
Cầy hương nhỏ hơn cầy giông, nặng 2 - 4 kg, chiều dài thân khoảng 540 - 630 mm, đuôi dài 300 - 430 mm.
Sinh thái và tập tính: cầy hương không sống trong rừng. Nó sống ở nhiều sinh cảnh khác nhau: trên nương rẫy, ven khe suối, các sườn đồi cây bụi. Cầy hương sống đơn độc, kiếm ăn đêm (thường từ chập tối đến nửa đêm). Nơi đẻ của nó thường là hang tự đào hoặc trong các hốc cây, hang động nhỏ…
Thức ăn: thức ăn chính là các loài động vật. Thức ăn ưa thích của cầy hương là côn trùng và chuột. Ngoài ra, chúng còn ăn chim và một số loài bò sát (rắn, nhông) một số loại quả và rễ cây…
Sinh trưởng, phát triển và sinh sản: cầy hương mỗi năm đẻ 1 lứa, mỗi lứa đẻ từ 3 - 5 con. Cầy hương sinh sản tập trung vào tháng 4, 5, 6. Tuổi thọ của nó khoảng 8 - 9 năm.
Phân bố: trên toàn vùng nam châu Á. Ở nước ta, cầy hương phân bố khắp các tỉnh miền núi và trung du.
Thực trạng và giải pháp: số lượng cầy hương trong tự nhiên đang giảm mạnh, cần bảo vệ nghiêm ngặt và tổ chức chăn nuôi để phát triển bền vững loài cầy hương.
Kỹ thuật chăm sóc nuôi dưỡng
Cầy hương rất dễ nuôi, ít dịch bệnh, hiệu quả kinh tế cao, yêu cầu về chăm sóc nuôi dưỡng rất đơn giản.
Chuồng trại: chuồng nuôi cầy hương làm theo hướng đông nam, mái lợp ngói mũi, cao ráo, thoáng mát, có hệ thống cửa sổ đóng mở thuận lợi, có lắp đặt quạt thông gió, đảm bảo đông ấm, hè mát.
Trong chuồng có thiết kế giàn nhiều tầng (2 - 3 tầng) bằng bê tông hay tre, gỗ chắc chắn để chứa cũi nhốt cầy, mỗi tầng cao 0,7 - 0,8 m, các cũi để trên một tầng phải được ngăn kín để cầy hương trong hai cũi không trông thấy nhau, chống hiện tượng stress. Nền từng tầng được làm bằng bê tông hơi dốc (khoảng 5 - 60) về phía có rãnh thoát nước tiểu của nền chuồng. Thông thường cũi nhốt cầy hương được làm kiên cố bằng lưới sắt B 40 hoặc đan bằng tre, bưng bằng gỗ, cửa có then cài chắc chắn để chúng không chui ra được.
Mỗi cũi hình hộp chữ nhật có thể tích 1 m3 (rộng 1 m, dài 2 m, cao 0,5 m, có 4 - 6 chân cao 0,2 m), có thể nuôi được 2 - 3 con. Đáy cũi phải đan bằng các nan sắt hay tre, gỗ chắc chắn và thưa (cách nhau 7 - 10 cm) để phân lọt xuống nền tầng, khi vệ sinh dọn phân được dễ dàng.
Chọn giống nuôi: thông thường cầy hương giống có cân nặng 1,0 - 1,5 kg/con, hiện nay giá 350.000 - 400. 000 đ/kg cầy giống. Chọn những con nhanh nhẹn, không bị thương, bị tật, lông mượt, mắt, mũi nhanh nhẹn, tinh tường…
Thời vụ nuôi: thông thường thả cầy hương vào tháng 2 - 3. Bán vào tháng 6 - 8. Cầy hương nếu được chăm sóc tốt, tăng khối lượng rất nhanh, có thể đạt 0,7 - 1,0 kg/con/tháng. Khi cầy đạt cân nặng 4 - 6 kg thì xuất bán.
Chăm sóc, nuôi dưỡng: cầy hương hoạt động và ăn chủ yếu vào ban đêm, vì vậy, nên cho nó ăn bữa tối là chính, bữa sáng là phụ.
- Tập cho cầy hương ăn thức ăn nhân tạo: bản tính tự nhiên của cầy là ăn hoa, quả, kiến, mối, trứng chim.... Muốn nuôi cầy phải mất thời gian tập cho chúng ăn thức ăn hoàn toàn mới lạ đối với bản năng tự nhiên, việc này phải tiến hành từ từ, kiên trì trong 5 - 10 ngày cầy mới chịu ăn no.
Trước tiên để cầy nhịn đói trong 1 - 2 ngày, sau đó cho ăn chuối chín bóc vỏ để cả quả (1 - 2 quả/con/bữa) trộn lẫn với cháo đường (cho tương đối ngọt như nấu chè) nấu nhuyễn. Ban đầu cầy chỉ ăn chuối và liếm cháo đường bám xung quanh, cho ăn như vậy khoảng 4 - 5 bữa. Sau đó, nghiền nhuyễn chuối chín với cháo đường cho ăn trong 1 - 2 ngày. Khi cầy ăn no, cho ăn cháo đường trước, hoa quả ăn bổ sung sau.
Để tăng khối lượng nhanh cần tập cho cầy ăn cháo đường ninh nhừ với các loại thịt động vật như: heo con, chó, mèo (loại bỏ đi ở lò mổ), cá... Và bổ sung thêm B.complex loại tốt, cám gà đậm đặc (concentrat), loại chất lượng cao của các nhà máy chế biến thức ăn như: Proconco, Guyomach, AFP, CP Group...
- Vệ sinh chuồng trại: mỗi ngày phải dọn vệ sinh sạch sẽ chuồng nuôi. Phân, nước tiểu được thoát ra ngoài qua hệ thống rãnh bố trí khi thiết kế chuồng, đảm bảo chuồng luôn khô, sạch sẽ, tránh ô nhiễm môi trường nuôi…
Phòng và trị bệnh
Cầy hương trong điều kiện nuôi dưỡng nhân tạo rất mẫn cảm với các loại thức ăn mới lạ. Khi thay đổi thức ăn chúng thường hay bị bệnh tiêu chảy, phân không thành khuôn, loãng, nhiều nước. Nên phòng bệnh tiêu chảy bằng cách cho uống thuốc kháng sinh vào thức ăn mới (trộn với thức ăn).
Cầy hương cũng có thể bị bệnh cầu trùng (phân lẫn máu) hoặc bị bệnh thương hàn (sốt cao, phân lỏng màu vàng) như các loại gia súc, gia cầm khác. Ta có thể điều trị bằng các loại thuốc thú y. Liều lượng tính lượng thuốc/kg thể trọng, tương tự như liều dùng đối với gia cầm. Với thuốc uống theo kinh nghiệm của nhiều hộ nuôi cầy lâu năm cho biết, nên tăng gấp 3 lần so với hướng dẫn trên bao bì gói thuốc thì mới nhanh khỏi bệnh.