Câu hỏi: Nhà vườn chúng tôi thường nghe nói muốn phòng ngừa Bệnh vàng lá Greening trên cây cam quýt, thì một biện pháp rất quan trọng đó là phải diệt Rầy chổng cánh. Vậy xin được hỏi Rầy chổng cánh là con sâu rầy gì? Nhận diện chúng có khó không? Nó có gây hại cho cây cam quýt không? Tại sao muốn phòng ngừa Bệnh vàng lá lại phải diệt trừ chúng?. Cách phòng trừ chúng như thế nào cho có hiệu qủa?
Nguyễn Lê Phấn (Bình Tây, Gò Công Tây, Tiền Giang)
Và một vài bạn ở Biên Hòa, Đồng Nai.

Trả lời: Đúng như các bạn đã nghe nói, để quản lý Bệnh vàng lá Greening (một bệnh rất nguy hiểm trên cây cam qúyt, nếu đã bị chỉ còn có nước chặt bỏ, nên một vài nơi ở Vĩnh Long nhà vườn gọi là bệnh “SIDA”), ngòai việc phải dùng cây giống sạch bệnh thì việc diệt trừ Rầy chổng cánh là một biện pháp đặc biệt quan trọng, vì chính con rầy này là môi giới truyền bệnh từ cây đã bị bệnh sanh cây khỏe (giống như con muỗi Alôphen truyền bệnh Sốt rét ở người vậy).
Ngòai gây hại gián tiếp (là mội giới truyền Bệnh vàng lá) Rầy còn gây hại trực tiếp cho cây cam qúyt, thông qua việc chích hút nhựa của đọt non, lá non nếu nặng có thể làm cho lá non bị rụng, đọt non, cành non bị khô. Đấy là chưa kể trong chất bài tiết của Rầy còn chứa nhiều chất đường mật, tạo môi trường thuận lợi cho nấm bồ hóng phát triển gây cản trở cho việc quang hợp của cây.
Cách nhận diện lòai rầy này cũng không đến nỗi khó lắm. Con trưởng thành của chúng dài khỏang 2,5-3mm, thân và cánh có mầu nâu xám, xen với những vệt trắng vàng, cánh sau ngắn hơn cánh trước. Khi đậu cả cơ thể và cánh chổng ngược lên trời làm thành một góc khỏang 40-45 độ so với bề mặt lá, cành non (đây là đặc diểm nhận diện dễ nhất, vì hầu như chỉ có lòai rầy này có cách đậu như vậy)(ảnh III-55). Chúng thường đẻ trứng rải rác hoặc thành từng chùm (đám) trên đọt non hoặc cuống lá non, gân lá.
Trứng rất nhỏ, hình bầu dục có đầu nhọn (giống như trái lê), dài khỏang 0,2-0,3mm, dính thẳng vào mặt lá, mầu vàng tươi.
Aáu trùng có 5 tuổi, hình bầu dục, dẹp, mới nở có mầu vàng, ít di chuyển. Từ tuổi 3 trở đi mầu sắc thay đổi từ vàng xanh, đến vàng xám, mầm cánh phát triển che hết một phần cơ thể. Sống tập trung trên đọt, lá non và tiết ra những sợi sáp mầu trắng che phủ. Cả trưởng thành và ấu trùng đều tập trung chích hút nhựa trên các đọt non, lá non.
Thực ra ở nước ta hiện nay Rầy chổng cánh gây hại trực tiếp chưa phải là quan trọng lắm, mà nguy hiểm nhất đối với sự tác hại của chúng là việc chúng lây truyền vi khuẩn Liberobacter asiaticum gây Bệnh vàng lá Greening cho nhóm cây cam quýt (Citrus), bằng cách khi chích hút nhựa của những cây đã bị nhiễm bệnh rầy mang theo vi khuẩn vào tuyến nước bọt, nhân mật số lên trong đó, đến khi tấn công những cây khỏe (chưa nhiễm bệnh) chúng sẽ truyền vi khuẩn gây bệnh cho cây khỏe này. Vì thế các bạn mới nghe các nhà chuyên môn họ nói rằng muốn phòng ngừa Bệnh vàng lá Greening phải diệt Rầy chổng cánh là vì vậy.
Để phòng ngừa Rầy chổng từ đó hạn chế đến mức tối đa sự lây lan Bệnh vàng lá Greening các bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau đây:
-Không nên trồng các lọai cây kiểng thuộc họ cam quýt như Nguyệt quới, cần thăng, kim quýt...(đặc biệt là nguyệt quới) trong hoặc gần các vườn trồng cam quýt, nhất là vườn sản xuất cây giống, vì đây là những cây ký chủ phụ của Rầy chổng cánh. Nếu có trồng những cây kiểng này thì phải thường xuyên kiểm tra để phát hiện và phun thuốc diệt trừ rầy kịp thời, không để chúng lây lan sang cam quýt.
-Trồng một số cây chắn gió như dương, bình linh lá...bao quanh vườn cam quýt để ngăn chặn rầy từ nơi khác bay đến.
-Nên vận động nhiều chủ vườn trong một vùng rộng lớn cùng xử lý, cắt tỉa cành, điều khiển các đợt ra đọt, lá non tập trung để dễ theo dõi, phát hiện và xịt thuốc trừ diệt rầy kịp thời, tránh cho cây ra đọt, lá non lai rai quanh năm tạo nguồn thức ăn liên tục trên vườn cây cho rầy.
-Kiểm tra vườn cam quýt thường xuyên, nhất là vào các đợt cây ra đọt, lá non, để phát hiện sớm và phun thuốc diệt trừ rầy kịp thời.
-Để hạn chế Bệnh vàng lá lây lan ngòai việc phải trồng cây giống sạch bệnh cần chặt bỏ kịp thời những cây đã có dấu hiệu bị bệnh đem tiêu hủy, Trước khi chặt bỏ cây xịt kỹ một đợt thuốc để diệt rầy không cho chúng bay sang những cây khác.
-Qua theo dõi vườn cây cho thấy, ở những vườn có nhiều con kiến vàng (Oecophylla smaragdina) là những vườn Rầy chổng cách rất ít, tỷ lệ cây bị nhiễm Bệng vàng lá rất thấp, vì thế nếu có thể được các bạn nên bắt thả, nuôi nhân kiến vàng trang vườn. Nhớ phải hết sức cẩn thật khi xịt thuốc vì kiến vàng rất dễ bị chết do thuốc.
-Ở những vườn thường bị Rầy chổng cánh gây hại vào các đợt cây ra đọt, lá non. Hoặc khi phát hiện có Rầy trên cây ( chú ý mỗi khi cây ra đọt lá non). Sau những cơn giông có thể đưa Rầy từ nơi khác đến, cần kiểm tra để phát hiện sớm và phun thuốc diệt trừ Rầy kịp thời, bằng một trong các lọai thuốc như : Applaud 10WP; Applaud mipc; Trebon10EC; Bassa 50EC; Bascide 50EC; DC-Tron Plus 98.8EC; Butyl 10WP...