Câu hỏi: Cây quất ở chỗ chúng tôi gần đây thường hay bị một lọai sâu có mầu xanh, lúc nhỏ chỉ lớn cỡ cọng nhang nằm bất động, nhìn giống như cục phân chim, con lớn có thể to bằng đầu đũa ăn, mầu xanh. Chúng ăn khuyết lá lá non và lá bánh tẻ, nếu bị nặng lá chỉ còn trơ lại gân chính, cành non, nhìn xơ xác. Xin cho biết đó là sâu gì? Có cách nào để phòng trị chúng?
Nguyễn Văn Trinh
Hóc Môn (Tp. Hồ Chí Minh)
Trả lời: Qua mô tả của bạn, kết hợp với những gì mà chúng tôi biết được về sâu bệnh hại trên cây có múi nói chung và trên cây quất kiểng nói riêng, chúng tôi cho rằng con sâu đang gây hại trên cây quất kiểng ở chỗ bạn là con sâu xanh ăn lá cam qúyt (Papilio sp.), chúng thuộc họ bướm phượng (Papilionidae), bộ cánh vẩy (Lepidoptera). Lọai sâu này có vài lòai, nhưng ở nước ta chủ yếu là lòai P. polytes và P. demoleus . Ngòai cây quất kiểng như bạn đã thấy, chúng còn gây hại trên nhiều lọai cây có múi khác như cam, quýt, chanh, bưởi...
Con trưởng thành là một lọai bướm rất to và đẹp. Với lòai P.polytes thì mặt trên của cánh con đực có mầu đen, có hàng đốm hình bầu dục mầu vàng hoặc trắng, ở gần phần giữa của cánh sau. Con cái có cánh trước mầu đen, rìa cánh sau có những đốm nhỏ mầu đỏ, giữa cánh sau có 4 đốm trắng lớn và một đốm trắng nhỏ. Con trưởng thành của lòai P. demoleus có chiều dài khỏang 2,5-3 cm, sải cánh rộng khỏang 9,5-10,5 cm, mặt trên cánh có mầu đen, với những đốm mầu vàng, phần gần cuối của 2 cánh sau có 2 đốm mầu đỏ. Trưởng thành thường họat động vào buổi sáng, chúng bay rất đẹp trong các vườn cam, qúyt, bưởi...
Bướm cái đẻ trứng rải rác (thường 1-3 qủa) trên mặt lá non, búp lá. Trứng hình tròn, mầu trắng đục và khá lớn (khỏang 1 mm). Sau khi nở sâu non có mầu nâu đậm và nằm rải rác trên lá non, ít di chuyển, gần như bất động, nếu không có kinh nghiệm hoặc không chú ý bạn sẽ rất dễ lầm tưởng đó là những cục phân chim. Sau khi nở sâu ăn vỏ trứng sau đó ăn lá non, chồi non, khi lớn sâu chuyển dần sang mầu xanh lục, có viền trắng vàng như vành khăn trên đầu (ảnh III-4)và ăn rất khỏe, làm cho lá bị khuyết, thủng. Vào những đợt cây ra đọt non, lá non chỉ cần vô ý không thăm vườn trong vài ngày đã có thể bị sâu gây hại rất nặng. Đẫy sức sâu lớn cỡ cây viết chì và dài khỏang 4 cm, đến lúc này sâu có thể ăn cả lá bánh tẻ. Đúng như bạn đã thấy, nếu bị hại nặng lá cây quất chỉ còn trơ lại gân chính, cành lá xơ xác, làm mất diện tích lá cho qúa trình quang hợp của cây, cây quất sẽ suy yếu, còi cọc (nhất là khi cây còn nhỏ). Sau non tuổi lớn có mầu xanh rất giống với mầu xanh của lá cây, cành non nên khó phát hiện và chúng có đặc điểm là mỗi khi đụng đến liền thò hai cái “sừng” ra như để đe dọa và tiết mùi hôi để xua đuổi.
Khi sắp vào nhộng, mình sâu cong lại nhả tơ ở đít để gắn nhộng treo mình vào mặt dưới của phiến lá hay cành cây một cách chắc chắn.
Để hạn chế tác hại của sâu bạn nên thường xuyên kiểm tra vườn quất vào những đợt cây ra lá non, đọt non để phát hiện và có biện pháp diệt trừ sâu kịp thời. Nếu số cây quất của nhà các bạn có ít, mật số sâu không cao thì bạn nên vạch lá tìm kiếm sâu rồi bắt giết. Nếu mật số sâu cao, vườn quất rộng không có điều kiện bắt bằng tay bạn có thể dùng một trong những lọai thuốc trừ sâu thông thường như Fastac 5EC, Sherpa 10EC hoặc 25EC, Cyperan 5EC hoặc 10EC, Bi-58, Sumi-alpha 5EC...để phun xịt. Về liều lượng và cách sử dụng bạn có thể đọc hướng dẫn có ghi trên nhãn thuốc ./.