Nhung hươu được ví như “thần dược”, được xem là một trong tứ đại danh dược cổ truyền mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực về sản xuất, bào chế. Nuôi hươu lấy nhung là một trong những mô hình đem lại hiệu quả kinh tế cao, giúp cải thiện đời sống cho người nông dân trong những năm gần đây.

Ngoài yếu tố quyết định là giống hươu thì cách chăm sóc nuôi hươu sao có tác động trực tiếp đến năng suất, chất lượng của nhung.

Kỹ thuật xây dựng chuồng

Thiết kế chuồng nuôi hươu phải đảm bảo môi trường sống thoải mái, vừa giúp hươu tránh khỏi bệnh tật do thời tiết vừa thuận tiện chăm sóc và rửa dọn cho hươu. Đặc biệt, chuồng hươu nên quay về phía Nam hay Đông Nam, thường xuyên nhận được ánh nắng mặt trời. Đối với quy mô nuôi hươu nhỏ của gia đình, chuồng cần được thiết kế sao cho thoáng đãng, mùa đông ấm áp và mát mẻ vào mùa hè.

Vật liệu làm chuồng bằng gỗ hoặc bằng sắt, có thể làm bằng gỗ keo, gỗ tràm để tiết kiệm chi phí. Chuồng hươu chỉ cần rộng khoảng 2m x 2m nhưng phải thoáng khí, khoảng cách giữa các dòng ngang là 15cm, chiều cao của chuồng 2,2 – 2,5 m. Máng ăn và máng uống nước riêng biệt và được làm từ các vật liệu như nhôm, cao su hoặc bằng gỗ để tăng đồ bền và an toàn cho hươu.

Đối với những nơi có khí hậu nóng bức, nên thiết kế mái cao từ 2,8m đến 3,2m và lợp mái bằng tôn có lớp xốp chống nóng với độ dốc phù hợp để thoát nhiệt tốt. Chú ý chuồng hươu sao nên làm bằng gạch, xây dốc 1cm và có rãnh để thoát nước rửa chuồng và nước tiểu một cách tiện lợi. Có thể dùng đệm lót chuồng bằng rơm rạ và trấu để tận dụng nguồn phân của hươu làm phân bón cho các cây trồng và cỏ nuôi hươu. Do hươu sao ưa sống trong tự nhiên và khá nhạy cảm nên bà con hãy chọn vị trí xây chuồng xa nơi sinh sống và xa đường đi lại để tránh tiếng ồn.

Ảnh minh họa

Lựa chọn thức ăn cho hươu

Cách nuôi hươu sao lấy nhung không quá đòi hỏi nguồn thức ăn phức tạp. Bà con có thể tận dụng các nguồn thức ăn sẵn có trong vùng, phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương, bao gồm các loại: Thức ăn xanh tươi (cỏ tươi, mầm đậu, cây trong vườn, củ quả,..), thức ăn phơi khô, thức ăn hạt(cám gạo, bột ngô, bột cám), thức ăn từ các loại khô dầu, khoáng chất. Thường xuyên thay đổi các loại thức ăn xen kẽ, đảm bảo ngon miệng để tránh hươu chán ăn. Ngoài ra, bà con có thể bổ sung thêm vitamin A, D, E và khoảng 20gr muối một ngày để hươu phát triển và sinh trưởng tốt.

Liều lượng và cách phối thức ăn cần căn cứ theo từng giai đoạn sinh trưởng:

Giai đoạn hậu bị từ khi con hươu được từ 2 – 3 tuần tuổi. Thời điểm này hươu lớn nhanh nên chất lượng thức ăn phải phong phú, tỉ lệ phù hợp. Tỷ lệ phối thức ăn cho giai đoạn hậu bị: 40% hạt họ đậu, 20 – 30% hạt ngũ cốc, 30 – 40% cám.

Khi hươu đực bắt đầu mọc nhung, cần có chế độ dinh dưỡng cao hơn để nhung hươu đạt trọng lượng và có giá trị cao. Thời điểm này, nên bổ sung cho hươu các loại thức ăn nhiều dưỡng chất như bột ngô, bột gạo lứt, chuối, ngô, cà rốt,...

Vào thời kỳ động dục, hươu đực kém ăn nên cần phải tăng nguồn dinh dưỡng, vitamin, protein, rau cỏ, lá xanh non… Còn đối với hươu cái thì thức ăn tươi xanh và thức ăn nhiều nước là chủ đạo.

Đối với các trại nuôi hươu quy mô lớn, bà con nên đầu tư máy thái, băm, xay các loại thức ăn tươi, phụ phẩm nông nghiệp và rau củ quả có thể được băm nhỏ bằng máy băm cỏ hoặc máy phay để tạo thành từng đoạn nhỏ khoảng 5-7cm. Thức ăn này có thể cho hươu ăn trực tiếp hoặc ủ chua làm thức ăn dự trữ. Đối với các loại hạt ngũ cốc, nghiền nhỏ, nấu chín và kết hợp để tăng giá trị dinh dưỡng hoặc ép thành cám viên giúp tiết kiệm chi phí chăn nuôi và mang lại lợi ích lớn.

Lựa chọn nguồn nước cho hươu cần phải sạch sẽ, có thể pha thêm một chút muốn cho hươu uống bởi chúng thích uống nước mặn. Vào mùa hè nóng bức, hươu cần từ 6 – 8 lít/ngày, vào mùa đông cần từ 4 – 6 lít/ngày và thay rửa máng nước uống hàng ngày để tránh vi khuẩn, mầm bệnh.

Chăm sóc hươu giai đoạn lấy nhung

Sau khoảng hơn 1 năm tuổi, hươu sao bắt đầu cho thu hoạch nhung. Đây là giai đoạn quan trọng nhất trong quá trình nuôi hươu sao lấy nhung. Kỹ thuật chăm sóc và dinh dưỡng phải được áp dụng linh hoạt. Trong giai đoạn này cần phải được chăm sóc kỹ lưỡng, nguồn thức ăn được phối trộn cẩn thận, an toàn và đúng kỹ thuật chăn nuôi hươu sao, tránh ảnh hưởng đến năng suất của nhung hươu.

Cần chú ý chăm sóc và bồi dưỡng cho hươu đực lấy nhung ở các thời điểm: trước khi động dục, sau mùa thay lông, trước và trong thời kỳ phát triển lộc nhung. Thời kỳ phát triển của nhung thì mọi tính lực của hươu sẽ dồn về đôi nhung hươu, do đó cần bồi bổ để tránh giảm sút thể trọng mang đến nguồn sản phẩm lớn.

Thu hoạch nhung hươu

Thời điểm thu hoạch nhung hươu tránh các thời điểm như trước khi hươu động dục, sau khi hươu thay lông và trong quá trình phát triển lộc nhung. Trung bình mỗi năm, một con hươu đực có thể cho thu hoạch từ 12-15 cặp nhung trong suốt vòng đời của nó. Thời gian nhung hươu vừa nảy cho đến khi thu hoạch thường kéo dài từ 45-50 ngày, trọng lượng đạt khoảng 600gr cho đến 900gr tùy vào tuổi hươu và chất lượng cho nhung của từng con. Thời điểm thu hoạch nhung hươu thường diễn ra vào mùa xuân, từ sau Tết Nguyên đán đến tháng 6 trong lịch âm, với sự tập trung chủ yếu vào tháng 1 và tháng 2.

Để tiến hành cắt nhung, cần sử dụng các dụng cụ như cưa sắt hoặc cưa gỗ, đảm bảo đủ độ sắc và được khử trùng sạch sẽ để việc cắt được diễn ra nhanh gọn, nhung không bị nứt xước, ảnh hưởng đến chất lượng và giá trị. Vị trí cưa cách chân nhung khoảng 2cm, tránh cưa sát vào đầu hươu sao để tránh gây tổn thương cho hươu. Thời gian cắt nhung nên được giới hạn trong khoảng 4-5 phút, không kéo dài quá lâu vì có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý của hươu. Sau khi thu hoạch nhung, bà con cần phải cầm máu cho hươu bằng cách dùng bột than kết hợp với mực tàu, sử dụng lá cây nhọ nồi cùng vitamin K và Penicilin.

Phương Anh