Thuốc trừ sâu sinh học - giải pháp bền vững cho ngành nông nghiệp

Theo thống kê của Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT), trung bình 5 năm trở lại đây, mỗi năm nước ta chi từ 500 - 700 triệu USD, để nhập khoảng 35 nghìn tấn thuốc thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) hóa học. Trong đó, thuốc diệt cỏ chiếm 48% (tương đương 19 nghìn tấn), còn lại là thuốc trừ sâu, trừ bệnh...Việc lạm dụng BVTVhóa học trong sản xuất nông nghiệp đã bộc lộ nhiều mặt tiêu cực, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người và môi trường.Mặc dù có nhiều ưu việt, nhất là đảm bảo an toàn sức khỏe cho người sản suất và tiêu dùng, nhưng thuốc BVTV sinh học hiện vẫn chưa được nông dân sử dụng rộng rãi. 

Thuốc BVTV hóa học có vai trò quan trọng không thể phủ nhận trong sản xuất nông nghiệp, nhưng việc lạm dụng hóa chất đang là một vấn đề bức xúc, thật sự đáng lo ngại, gây ra những hậu quả không mong muốn. Tính trung bình, khối lượng hoạt chất thuốc BVTV trên 1ha cây trồng lên đến 2kg, trong khi một số nước khác trong khu vực chỉ từ 0,2 - 1kg/ha. Bên cạnh đó, có hơn 40% nông dân sử dụng thuốc BVTV không tuân thủ nguyên tắc “bốn đúng” (đúng thuốc, đúng nồng độ liều lượng, đúng lúc và đúng cách), chủ yếu là không đảm bảo liều lượng và nồng độ, người dân không có bảo hộ lao động...

Thuốc BVTV hóa học không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người dân, mà còn gây ô nhiễm môi trường, tàn phá đất đai, ảnh hưởng tình trạng đa dạng sinh học, ảnh hưởng xấu đến thiên địch và các sinh vật có ích; tình trạng kháng thuốc của các sinh vật gây hại và bùng phát dịch hại… Điều này chứng minh tăng cường sử dụng thuốc BVTV sinh học thay thế dần thuốc hóa học là một trong những tiền đề quan trọng để phát triển nền nông nghiệp bền vững.

Hiện nay, danh mục thuốc BVTV sinh học có 231 hoạt chất với 721 tên thương phẩm, chiếm 18% trong tổng các thuốc BVTV trong danh mục. So với các nước trong khu vực, số lượng hoạt chất thuốc BVTV sinh học trong danh mục ở nước ta là nhiều và khá đa dạng tuy nhiên phần lớn được nhập khẩu từ nước ngoài về gia công sản xuất trong nước cho nên giá thành cao, không ổn định do phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên liệu, bản quyền sở hữu, công nghệ sản xuất…

Hằng năm, lượng thuốc BVTV sinh học nhập vào Việt Nam trung bình hơn 15 nghìn tấn.Riêng trong năm 2019, nước ta nhập khẩu 16.110 tấn với tổng giá trị khoảng 50,8 triệu USD, chiếm 17% thuốc BVTV nhập khẩu. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đưa ra mục tiêu đến năm 2025 phấn đấu tăng số lượng thuốc BVTV sinh học đăng ký lên 30%, tăng số lượng thuốc BVTV sinh học sử dụng lên 20%. Cùng với đó, tăng mô hình sản xuất, diện tích sử dụng thuốc BVTV sinh học lên 3 đến 5% và tăng 15% số lượng doanh nghiệp đổi mới công nghệ sản xuất thuốc BVTV sinh học so với hiện nay.

Diện tích trồng trọt sử dụng thuốc BVTV sinh học hiện mới chỉ chiếm khoảng 1% tổng diện tích đất trồng trọt cả nước, đã được  áp dụng chủ yếu ở Lâm Đồng, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai… Các sản phẩm nông sản sử dụng thuốc BVTV sinh học trong quá trình sản xuất đạt chất lượng tốt, có giá bán cao hơn, an toàn đối với sức khỏe con người và bảo vệ môi trường. Đồng thời, đây là điều kiện đáp ứng đồng bộ các tiêu chuẩn cho việc xuất khẩu các mặt hàng sản phẩm nông sản sang các thị trường khó tính như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc...

Tuy nhiên, phần vì thói quen, phần do thuốc BVTV sinh học thường tạo ra hiệu quả tương đối chậm và điều kiện bảo quản khắt khe hơn, nên nông dân vẫn chuộng các loại thuốc BVTV hóa học. Hơn nữa nhận thức về vai trò cũng như hiểu biết về cách sử dụng thuốc BVTV sinh học để đạt hiệu quả cao còn hạn chế, chi phí sử dụng cao hơn so với thuốc BVTV hóa học; chưa xây dựng được đội ngũ cán bộ khoa học đầu ngành về thuốc BVTV sinh học để có những kết quả nghiên cứu mang tính đột phá; nhiều nghiên cứu không được áp dụng rộng rãi trong thực tiễn…

Cùng với việc tuyên truyền thay đổi nhận thức, hành vi của người sản xuất về vai trò, lợi ích của các chế phẩm sinh học và thuốc BVTV sinh học, để nâng cao tỷ lệ sử dụng thuốc BVTV sinh học, rất cần sự chung tay đồng hành của chính quyền các cấp, cũng như sự vào cuộc của các doanh nghiệp và đơn vị sản xuất, kinh doanh thuốc BVTV sinh học. Tăng cường hơn nữa công tác quản lý an toàn thực phẩm, lành mạnh hóa thị trường nông sản sạch, an toàn, sản phẩm hữu cơ… Khuyến khích sản xuất thuốc BVTV sinh học trong nước; miễn giảm thuế xuất, nhập khẩu đối với thuốc BVTV sinh học, các dây chuyền công nghệ sản xuất thuốc BVTV sinh học;  Khuyến khích nghiên cứu, phát triển thuốc BVTV sinh học, hoặc các doanh nghiệp được thực hiện các dự án theo hình thức hợp tác công - tư trong lĩnh vực này…

Phúc Nguyên