Trong những năm gần đây, mô hình nuôi chim đà điểu ở Việt Nam đang được triển khai và bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế cho nhiều hộ dân, chủ trang trại. Tuy nhiên, để nhân rộng quy mô, giảm tỷ lệ hao hụt giai đoạn đầu và mang lại cho năng suất cao nhất, bà con cần nắm được kỹ thuật nuôi đà điểu từ các khâu chọn giống, làm chuồng trại, thức ăn chăn nuôi đến công tác phòng bệnh.

1.     Chọn giống đà điểu

Để có đàn đà điểu khỏe mạnh, sinh trưởng và sinh sản tốt thì khâu chọn giống khá quan trọng. Đà điểu đực cần có dáng đứng thẳng. Cổ thẳng, màu lông đen nhánh (đen tuyền), thân hình cân đối. Thể trạng nhanh nhẹn, hay di chuyển.

2.     Chuẩn bị chuồng nuôi

Đà điểu có tập tính sống hoang dã, phát triển tốt trong môi trường tự nhiên nên khu vực sống cần phải tương đối lớn. Chuẩn bị khu sân chơi cho đà điểu kích thước khoảng 5x80m (hoặc có thể dài tới 100m cho đà điểu thoải mái chạy).

Do thói quen sống ở sa mạc, Đà Điểu thường xuyên tắm cát để loại bỏ ký sinh trùng trên da và cơ thể. Ngoài ra, chúng cũng thích tắm mưa nên nếu không có đệm cát bên dưới thì nước mưa sẽ làm sân lầy bùn và nhiều loại ký sinh trùng sẽ phát sinh. Cùng với đó, sân chơi cần trồng một số cây làm bóng mát giúp đà điểu tránh nắng.

3. Chuẩn bị máng ăn, uống nước

Đà điểu là một loài động vật to lớn, nên bà con cần phải đóng những máng ăn uống bằng gỗ có kích thước lớn. 0,3 x 0,25 x 1,0m là kích thước chuẩn để đóng máng đồ ăn. Độ cao của máng cách mặt đất chừng 0,7 – 0,8m để chúng có thể ăn dễ dàng và không dẫm đạp lên. Trung bình 4-5 con/máng ăn. Dùng bồn cao su lớn đựng nước uống cho Đà điểu. Bà con sử dụng nước máy, nước giếng khơi sẵn có để cho loài vật này uống. Việc thay nước và rửa máng cần thực hiện mỗi ngày 1 lần để đảm bảo vệ sinh. Ngoài ra, máng nước cũng cần đặt chỗ mát để tránh làm nóng nước.

4. Giai đoạn nuôi dò và hậu bị

Giai đoạn nuôi dò từ 4 - 12 tháng tuổi chăm sóc như nuôi thịt, không cho ăn ít hơn. Giai đoạn nuôi hậu bị từ 13 - 20 tháng tuổi cho đà điểu vận động nhiều và cho mức ăn giảm

5. Thao tác bắt, kiểm tra và di chuyển đà điểu

Nuôi đà điểu phải định kỳ cân trọng lượng để kiểm soát sự tăng trưởng xem có phù hợp với chuẩn không.

Đối với những con phát triển chậm hay quá nhanh thì có biện pháp tăng cường hay hạn chế bằng cách điều chỉnh khẩu phần và định mức cho ăn. Lúc nhỏ khi bắt đà điểu tuyệt đối không được cầm vào cổ mà phải đưa tay luồn xuống bụng nâng lên.

Với những đà điểu trưởng thành khi bắt 1 con cần 2 - 3 người, một người dùng móc sắt choàng vào cổ và ấn xuống, hai người khác nhanh chóng một bên trái, một bên phải dùng tay giữ chặt cánh và lông đuôi. Cần phải có vải dài để che mặt đà điểu khi kiểm tra hoặc đi động để chúng không hoảng loạn.

Bà con lưu ý: những người bắt phải bảo hiểm bằng đi ủng cao su để đà điểu tránh dẫm phải.

Nhìn chung nếu giai đoạn từ sơ sinh đến 3 tháng tuổi nuôi tốt đà điểu khoẻ mạnh sẽ đảm bảo vững chắc cho kết quả thành công giai đoạn tiếp theo.

Từ 4 - 24 tháng tuổi điều cần chú ý nhất là tạo môi trường cho đà điểu vận động, kiểm soát được mức độ tăng trọng để điều chỉnh chế độ dinh dưỡng. Đà điểu khoẻ mạnh có đôi chân vững chắc, lông bóng mượt và óng ả, đôi mắt linh hoạt lanh lợi.

Từ 12 tháng tuổi trở đi màu sắc lông con trống và con mái sẽ khác biệt. Con trống lông càng đen mượt, chân và mỏ chuyển màu đỏ tươi là biểu hiện sức khoẻ tốt. Con mái lông mượt nhìn săn chắc gờ lưng có rãnh là thể trạng béo tốt.

6. Giai đoạn sinh sản

Đà điểu Australia thành thục lúc 25 tháng tuổi, con mái thành thục sớm hơn con trống khoảng nửa năm do vậy nếu ghép trống mái cùng lứa tuổi với nhau tỷ lệ thụ tinh rất thấp. Thực tế cho thấy trong trường hợp này tất cả trứng đẻ ở vụ này đều không phôi. Để khắc phục tình trạng này có thể ghép trống già hơn mái từ 6 tháng đến 1 năm tuổi.

Vụ đẻ thứ 2 yếu tố tuổi không ảnh hưởng. Con mái trưởng thành đẻ quả trứng đầu sau đó 16-18 ngày mới đẻ quả trứng thứ 2.

Các quả tiếp theo đẻ cách nhau từ 2 - 5 hoặc 6 ngày.

Nếu con mái thường xuyên bị xáo trộn hay rối loạn kích thích tố dẫn đến hay đẻ trứng dị dạng.

- Phân biệt trống mái

Đà điểu trước 12 tháng tuổi lông chưa đặc trưng nên tính biệt chưa rõ ràng cơ quan sinh dục con trống chưa phát triển đầy đủ vì vậy chỉ khi nó bài tiết mới quan sát được gai giao cấu lộ ra ngoài.

Từ 12 tháng tuổi con trống có dáng cao lớn, lông đen, đuôi và hai bên cánh có lông vũ màu trắng, chân và mỏ chuyển màu đỏ, con mái kích thước nhỏ hơn, lông màu xám tính hiền lành hơn.

- Tiêu chuẩn chọn đực giống

Đà điểu trống chọn hình thể cân đối cường tráng phát triển bình thường, tính ôn hoà, hoạt bát hiếu động, đầu thanh tú, cổ thẳng không cong, mắt lớn và linh hoạt thể trạng không quá béo hoặc quá gầy.

Đặc biệt lưu tâm hai ngón chân khoẻ mạnh cấu tạo ngay ngắn. Cơ quan sinh dục phải lớn dài và cong về phía trái, chiều dài trung bình 25 cm.

Những cá thể quá hung dữ thường không giữ lại làm giống vì khó kiểm soát và dễ làm chấn thương con mái.

- Ghép đàn và phối giống

Từ 18-20 tháng tuổi ghép đực với mái để cho chúng có thời gian sớm quen nhau. Khi muốn giao phối con trống lượn quanh mái, có động tác xoè cánh đầu đánh sang hai bên hông, nếu mái đồng ý cho phối thì nằm xuống chờ trống leo lên với một chân phải để lên lưng mái và hai đuôi úp dính vào nhau.

Động tác phối xong con trống đứng dậy bỏ đi, còn con mái vẫn nằm, miệng tép tép sau 3- 4 phút mới đứng dậy.

Sự phối giống thường diễn ra vào buổi sáng từ 6 - 9 giờ và chiều từ 14 - 16 giờ rất ít khi diễn ra vào buổi tối.

Trống tốt có thể phối 10- 12 lần/ngày.

- Nhu cầu dinh dưỡng nuôi đà điểu sinh sản

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng đến năng suất trứng, tỷ lệ phôi và ấp nở, tuy vậy kết quả nghiên cứu về lĩnh vực này so với gia cầm vẫn còn vô cùng đơn giản.

Định lượng cho ăn 1,6 - 1,8 kg/con tuỳ thời điểm đầu vụ hay lúc đẻ rộ. Cho ăn buổi sáng đến chiều kiểm tra máng ăn vừa hết là lượng thức ăn cung cấp đủ.

Thức ăn xanh: cỏ ghi nê, cỏ voi và các loại rau khác đà điểu ăn được.

Tốt nhất là đà điểu được thả ở bãi có thảm cỏ xanh để tự chúng lựa chọn và nhặt cỏ tươi theo ý muốn.

- Nước uống

Đà điểu sinh sản cần nhiều nước uống. Chúng sẽ không uống nước nóng vì vậy bố trí máng uống nơi có bóng râm để nước được mát, nước luôn đổ đầy máng, mỗi ngày thay một lần.

- Mùa vụ sinh sản

Quy luật đẻ ở Việt Nam đà điểu đẻ từ tháng 11 năm trước đến tháng 8 - 9 năm sau. Nghỉ đẻ và thay lông 3 - 4 tháng, trong ngày đẻ tập trung từ 14 - 19 giờ. Vì vậy thời gian này phải bố trí người trực đẻ kịp thời nhặt trứng ra khỏi ổ tránh để chúng dẫm vỡ.

Bà con lưu ý: Nếu quá 19 giờ mà không thấy đà điểu đẻ xem như ngày hôm đó không đẻ. Đà điểu mái đẻ theo từng đợt được 8 - 10 quả trứng thì nghỉ sau 7-10 ngày mới tiếp tục đẻ lại.

                                                                                 Ths Phạm Văn Đức