Tên khoa học là Milletia speciosa, thuộc họ Đậu – Fabaceae. Dây leo thân gỗ dài 5 – 6 m, có rễ củ nạc. Cành non phủ lông mịn màu trắng, mang lá kép lông chim với 7 – 13 lá chét, lá chét non cũng phủ nhiều lông; hoa trắng hoặc vàng nhạt, tập hợp thành chùm kép ở đầu cành hay nách lá. Cây mọc hoang ở vùng rừng núi, nơi trảng nắng, ven rừng. Thường thấy phổ biến ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Rễ củ được dùng làm thuốc bổ, chữa nhức đầu, bí tiểu…
Dây leo thân gỗ tới 5-6m. Rễ củ nạc. Cành non phủ lông mềm mịn màu trắng. Lá mọc so le, kép lông chim lẻ gồm 7-13 lá chét; lá chét non có nhiều lông. Hoa màu trắng hoặc vàng nhạt, mọc thành chùm kép ở đầu cành hay ở nách lá. Quả đậu dẹt, có lông mềm, hạt 3-5, hình gần vuông.
Hoa tháng 6-8, quả tháng 9-12.
Bộ phận dùng: Rễ củ – Radix Milletiae Speciosae.
Nơi sống và thu hái: Cây mọc hoang ở nhiều nơi vùng rừng núi chỗ dãi nắng ở các tỉnh Quảng Ninh, Lạng Sơn, Bắc Thái, Hà Tây, Vĩnh Phúc và cũng thường được trồng làm thuốc. Vào mùa đông xuân, đào rễ củ ở những cây đã lớn khoảng trên một năm tuổi, rửa sạch, củ nhỏ để nguyên, củ to bổ dọc phơi hay sấy khô. Khi dùng thái mỏng, để sống hoặc tẩm nước gừng hay nước mật, sao vàng.
1. Chọn đất trồng: Đất ẩm mát và thoát nước, thành phần cơ giới trung bình, tầng dày trên 0,5m, nhiều mùn, tơi xốp, thoát nước tốt; đất dưới tán rừng hay vườn cây.
2. Làm đất, bón phân: Trồng sâm nam theo luống, mỗi luống rộng 1.4m, làm giàn cho sâm nam leo, khoảng cách giữa các cây tầm 70-100cm, có thể trồng đan xen, hố đào kích thước 40 x 40 x 40cm, bón lót 3-5kg phân chuồng hoai và 0,2kg supe lân mỗi hố. + Trồng và chăm sóc: Khi trồng chọn ngày râm mát hoặc có mưa vào vụ xuân hoặc vụ thu. Trộn đều phân với đất rồi trồng mỗi hố một cây, xé bỏ bầu, lấp đất kín, nén chặt xung quanh gốc. Phủ thảm mụchoặc rơm rạ lên kín miệng hố để giữ ẩm và hạn chế cỏ dại. Khi cây đã vươn cao, cần cắm que làm giá thể cho cây leo. Sau khi cây trồng đã phát triển ổn định, kiểm tra để dặm lại những cây bị chết, làm cỏ, xới đất quanh gốc và bón thúc theo định kỳ, thường xuyên theo dõi phòng trừ sâu bệnh và bảo vệ cây trồng.
3. Cách trồng:
Cát sâm được gieo trồng bằng hạt hoặc bằng cây giống:
Gieo hạt: Hạt được gieo thẳng vào các hốc, mỗi hốc 3-5 hạt. Về sau tỉa để lại mỗi hốc 1 -2 cây.
Trồng bằng cây giống: Cách này thì đơn giản hơn rất nhiều. Cần mua giống cây cát sâm khỏe mạnh về trồng là được. Khi trồng không để rễ bị gấp khúc hoặc cuộn lại. Sau đó lấp đất quanh gốc rồi ấn mạnh để cây có thể đứng vững.
Sau khi trồng cây cần tưới ẩm thường xuyên cho cây phát triển tốt. Thân cát sâm dài nhỏ, là loại dây leo, thường mọc dựa, vì vậy cần cắm cọc hoặc trồng gần hàng rào để cây có chỗ tựa.
Hàng năm cần xới xáo làm cỏ, dùng các loại phân nước để tưới thúc 2 – 3 lần vào lúc cây sinh trưởng mạnh và làm cỏ.
4.Thu hoạch
Sau trồng 2 năm tiến hành thu hoạch, cũng có thể để nhiều năm thu hoạch củ cho chất lượng cao hơ. Khi thu hoạch dùng dụng cụ đào bới không làm xây xát, đứt củ, đem rũ bỏ sạch đất, phân loại đem cất giữ trong kho mát, đóng gói, đem tiêu thụ ngay, để lâu trong kho củ sâm giảm chất lượng
T. Khuyên