1. Đặc điểm cây hoa lily

Hoa Lily là cây thân thảo lâu năm, phần dưới mặt đất gồm thân vảy, rễ, phần trên mặt đất gồm lá, thân, hoa, quả.

- Rễ: hoa lily gồm hai loại là rễ củ và rễ thân. Rễ củ hình thành từ thân vảy, rễ củ xuất hiện trước và tồn tại cùng với củ giống từ vụ trước sang vụ trồng sau. Còn rễ thân, đây là loại rễ xuất hiện sau, sau khi mầm mọc ra trên những đốt thân đầu tiên hình thành rễ mới đây chính là rễ thân, rễ này là bộ phận chính giúp cho cây lấy nước, dinh dưỡng nuôi cây, rễ này bị chết khi thân cây chết.

- Thân hoa lily bao gồm:

+ Thân vảy (củ giống): là phần phình to của thân, trên đĩa thân vảy có vài chục vảy hợp lại. Độ lớn của thân vảy tương quan chặt chẽ với số lượng hoa, chu vi thân vảy càng lớn thì số hoa càng nhiều.

+ Thân chính: là phần thân mọc trên mặt đất quyết định chiều dài của cành hoa, độ dài của thân được quyết định bởi số lá và chiều dài của đốt, chiều cao này cũng tùy thuộc vào từng giống và điều kiện trồng trọt.

- Lá: Có nhiều hình dạng khác nhau, hình thuyền hoặc thuôn dài hoặc tròn dài,lá không có cuống hoặc cuống ngắn.

- Hoa: Một cây chỉ có một cành hoa, mỗi cành có từ một đến nhiều hoa. Màu sắc hoa rất phong phú, đa dạng, có loại có hương thơm, có loại không.

- Quả: Quả dài 5-7cm, bên trong có 3 ngăn, mỗi quả có vài trăm hạt. Hạt dẹt, xung quanh có cánh mỏng, hình bán cầu hoặc 3 góc.

2. Thời vụ trồng hoa lily

- Vùng khí hậu mát: các vùng như Đà Lạt (Lâm Đồng), Mộc Châu (Sơn La),  Sa Pa ( Lào Cai) và một số vùng có độ cao trên 1000m so với mực nước biểncó thể trồng hoa lily quanh năm.

- Vùng có khí hậu ấm: vùng Đồng bằng Sông Hồng, các tỉnh Bắc trung Bộ…. Vùng này khí hậu nóng ẩm thích hợp trồng hoa lily vào vụ đông.

Thời điểm trồng củ thu hoa vào dịp Tết cho một số giống lily

3. Đất trồng hoa lily

Hoa lily có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau, tuy nhiên để cây sinh trưởng phát triển tốt nhất, cho năng suất chất lượng cao thì đất trồng tốt nhất là trồng trên chân đất luân canh với lúa nước hoặc cây ngũ cốc, không trồng trên chân đất vụ trước trồng cây cùng họ (hành, tỏi...) hoặc trên chân đất vụ trước trồng loại cây bón nhiều phân, phun nhiều thuốc phòng trừ sâu bệnh (hoa đồng tiền, hoa cúc, rau màu...). Nếu trồng ở vùng đất bị nhiễm mặn cần trồng trên chậu có giá thể.

4. Kỹ thuật trồng và chăm sóc hoa lily

4.1. Làm đất: Đất được cày bừa tơi, phẳng, sạch cỏ rác sau đó tiến hành:

- Khử trùng đất: Dùng Aliettle 800WG nồng độ 1/500; Ridomil 68WP nồng độ pha 1/400, phun vào đất với lượng 50 lít dung dịch/100m².

- Lên luống: luống rộng 1,0-1,2m; cao 30-40cm, rãnh luống 40-50cm.

4.2. Kỹ thuật trồng và chăm sóc:

- Xử lý củ giống trước khi trồng:

+ Bước 1: Đưa củ ra khỏi kho lạnh bảo quản để tan hết đá

+ Bước 2: Xử lý củ bằng Daconil 75WP  hoặc Ridomil Gold 68WP  nồng độ 1/500 trong 5-10 phút.

+ Bước 3: Trồng củ vào các khay nhựa

+ Bước 4: Xếp các khay củ đã trồng vào chỗ thoáng mát (tối nhất là dưới bóng râm) sau đó lấy lưới đen che kín để mầm củ không tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng.

+ Bước 5: Trồng ra đất khi mầm củ dài 7-10 cm.

- Cách trồng và khoảng cách trồng:

+ Trồng củ: rạch hàng đặt củ sau đó lấp đất hoặc dùng dầm đào lỗ đặt củ và lấp đất lên.

+ Khoảng cách trồng: tùy vào kích thước củ giống có mật độ trồng khác nhau: Củ giống có kích thước 18/20 trồng: hàng x hàng: 20cm; cây x cây: 15cm, Củ có kích thước 20/22 trồng: hàng x hàng: 20cm; cây x cây: 18cm

+ Độ sâu lấp đất: 8 – 10cm (bằng hai lần chiều cao của củ)

- Kỹ thuật tưới nước: luôn phải giữ ẩm cho đất trong suốt quá trình trồng, đảm bảo độ ẩm 65-75%, tốt nhất nên tưới nước vào phần gốc cây tránh làm lá và nụ bị ướt.

- Chế độ che lưới đen (che sáng): Trước khi trồng 2 tuần tiến hành che lưới cắt nắng 70%, che cách mặt đất từ 2,0-3,0m. Khi cây bắt đầu xuất hiện nụ hoa thì mở lưới ra, chỉ che vào buổi trưa khi trời nắng to.

- Kỹ thuật bón phân cho hoa lily: 

+ Bón lót: Sử dụng các loại phân đã được ủ hoai mục như phân gà, phân chuồng, phân gia súc... Sau khi cày ải đất bón rải các loại phân trên với lượng 1-1,5m³/100m² đất trồng rồi lên luống, bón trước khi trồng 1-2 tháng.

+ Bón thúc: Sau trồng 3 tuần (cây lily cao 20-35cm), lúc này bộ rễ hoa lily đã ra tương đối đầy đủ chúng ta tiến hành bón phân thúc.

* Biện pháp bón phân qua gốc: loại phân bón thúc chính thường dùng là NPK tỷ lệ 1:1:1, ở mỗi giai đoạn sinh trưởng của cây có bổ sung thêm phân đạm, lân, kali, canxi khác nhau, nên hòa phân với nước để tưới.

Lần 1: sau trồng 3 tuần: dùng NPK lượng dùng 1-2kg/100m² +0,2kg đạm Urê.

Lần 2: bón sau lần 1 từ 7-10 ngày. Lượng bón cho 100m²: 1kg Canxi Nitrat + 1-2kg NPK.

Lần 3: khi đang xuất hiện nụ hoa. Lượng bón cho 100m²: 2kg NPK

Lần 4: sau lần 3 từ 7-10 ngày. Lượng bón cho 100m²: 1-2kg NPK

+ Sử dụng một số loại chế phẩm dinh dưỡng qua lá như: Atonik 1.8SL 40ml/ 30 lít/300 chậu, Đầu trâu (502, 901, 902) 30g/30 lít/300 chậu. Phun sau trồng 15-20 ngày, phun định kỳ 5-7 ngày/lần.

- Làm cỏ, xới xáo:

Để đảm bảo cho bộ rễ cây hoa lily phát triển tốt cần tiến hành xới đất để đảm bảo độ tơi xốp và thoáng khí. Sau khi cây mọc lên trên mặt đất khoảng 10-15cm dùng cào nhỏ xới phá váng mặt đất, sau đó định kỳ 10-15 ngày kiểm tra nếu thấy đất bị gắn mặt hoặc quá chặt thì nên xới đất lại.

5 . Phòng và trị sâu, bệnh hại

- Rệp hại (plant louse)

+ Triệu chứng: rệp chỉ sống trên những lá non và chúng thích cư trú ở mặt dưới lá. Rệp thường gây hại những lá non, chồi non ở phía trên, làm cho các lá này bị quăn lại, nặng nó có thể làm biến dạng hoa sau này.

+ Phòng trừ: Sử dụng Karate 2,5 EC liều lượng 10 - 15 ml/bình 10lít, hoặc Supracide 40ND liều lượng 10 – 15 ml/bình 10 lít, Actara 25WG liều lượng 25-30g/ha...

- Bệnh virus

+ Triệu chứng: màu xanh của lá dần dần nhạt đi, các lá này bắt đầu xoăn lại.

+ Phòng trừ:

Chọn củ giống sạch bệnh để trồng ( cơ bản bệnh virus đã được các nhà sản xuất giống Hà Lan kiểm soát tuy nhiên vẫn có tỷ lệ rất nhỏ cây bị nhiễm)

Làm cỏ,vệ sinh môi trường nhà trồng sạch sẽ.

Phòng trừ các đối tượng truyền nhiễm.

Kiểm tra đồng ruộng thường xuyên, nhổ bỏ ngay những cây bị nhiễm virus.

- Bệnh thối thân

+ Triệu chứng: cây sinh trưởng chậm lại và lá bị héo đột ngột. Thân bị nhiễm bệnh thì bị thối mềm và có màu xanh tối đến nâu tối lan rộng lên phía trên ngọn. Những cây bị nhiễm lá trở nên vàng ở phần gốc.

+ Phòng trừ:Đảm bảo đất thoát nước tốt, duy trì nhiệt độ thấp nhất có thể trong những giai đoạn nóng của mùa vụ trồng.

Nhổ bỏ những cây bị bệnh nặng, luân canh với cây trồng khác (tốt nhất nên luân canh với lúa nước)

Sử dụng thuốc Alietle 800WG, Ridomil Gold  68WP để phun phòng trừ bệnh

- Bệnh đốm lá, đốm nụ

+ Triệu chứng: xuất hiện những chấm nhỏ mầu nâu tối có đường kính 1-2mm trên bộ lá, trong điều  kiện ẩm ướt chúng có thể phát triển nhanh chóng và lan rộng, vết bệnh có hình tròn hoặc hình trứng. Bệnh xuất hiện trên nụ hoa làm cho nụ bị đốm, thối hoàn toàn hoặc biến dạng.

+ Phòng trừ: Trồng hoa lily với mật độ thưa hơn vào những thời vụ độ ẩm cao, diệt trừ cỏ dại, tưới nước vào buổi sáng và tưới trực tiếp vào gốc cây tránh làm ướt thân lá, nhổ bỏ cây bị bệnh.

Phun phòng trừ nấm Botrytis elliptica bằng thuốc diệt nấm Benomyl, Rovral

- Bệnh cháy lá ( Leaf Scorch)

+ Triệu chứng: bệnh cháy lá xuất hiện vào thời điểm trước khi nụ hoa xuất hiện. Đầu tiên tất cả các lá non bị xoắn nhẹ hướng vào trong và sau đó một và ngày sẽ xuất hiện những vết đốm có màu xanh vàng đến trắng trên là bị cháy.

+ Phòng trừ: Trồng củ trên đất hoăc giá thể đảm bảo các yêu cầu EC< 1ms, pH từ 5,5-65 (đối với lily thơm) từ 6,0-7,0 (đối với lily không thơm.

Giữ ẩm đất trước khi trồng.

Không nên trồng vào những mùa vụ nhạy cảm.

Không nên sử dụng củ to, cũng như có sự xử lý thận trọng hơn.

Trồng củ ra rễ trong kho mát trước khi trồng ra ngoài đồng ruộng.

Trồng củ sâu 6-10cm.

Tưới nước hợp lý để giữ sự thoát hơi nước cân bằng và ngăn chặn sự thoát hơi nước quá giới hạn bằng che lưới đen, tưới nước nhẹ một vài lần 1 ngày sẽ ngăn chặn được sự cháy lá.                

6. Thu hoạch

Khi nụ hoa lily dưới cùng phình to và bắt đầu có màu (nếu cành có trên 6 nụ thì thu khi 2 nụ ở dưới phình to và có màu). Dùng dao hoặc kéo sắc cắt cách mặt đất 10-15cm. Sau đó phân loại hoa (căn cứ vào số nụ, độ dài cành), tuốt bỏ lá sát gốc khoảng 10cm; xếp bằng gốc và bó lại (10 cành/bó) và ngâm bó hoa vào nước. Dùng giấy báo hoặc túi PE bọc lại, sau đó cho các bó hoa vào thùng carton có đục lỗ để thông khí. Nếu vận chuyển xa nên dùng xe lạnh để nhiệt độ từ  5-10^oC.

7. Bảo quản

Bảo quản bằng hóa chất: sử dụng các dung dịch glucoza, sacaroza 3-5%, AgNO3, Chrysal RVB….

Bảo quản trong kho lạnh: Sau khi bao gói xong cho thùng carton vào kho lạnh, rồi điều chỉnh kho ở nhiệt độ khoảng 6-8⁰C, ẩm độ 85-90%.

                                                                                                                                                                                                  Thạc sĩ: Ngô Văn Kỳ