Xuất phát từ việc gia đình có một chiếc ghe công suất nhỏ và chỉ khai thác, đánh bắt được ở ven bờ với những loại hải sản giá trị không cao. Những năm gần đây nguồn hải sản ở ven bờ ngày càng cạn kiệt, mất nhiều công sức đánh bắt mà không đủ chi phí hàng ngày, cuộc sống càng thêm khó khăn, vất vả,... Trăn trở với công việc đánh bắt hải sản truyền thống của gia đình trên chính quê hương miền biển của mình, anh Lê Văn Nho ở thôn Tây Nam 1, xã Đại Lãnh, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa đã cải tiến lồng bắt mực thành công. Giải pháp này giúp anh đánh bắt được các con mực không bị trầy xước và bán được giá cao nhờ mặt lưới làm bằng ni lông, có độ đàn hồi (lồng làm bằng nan tre thì bị cứng nên mực sẽ bị trầy xước khi chui ra). Miệng toi (miệng hom) cũng được cải tiến để khi mực vào ăn hết mồi tìm chỗ chui ra thì sẽ không bị va vật cứng, làm trầy xước.

Lồng bắt mực có 24 thanh tre, chiều ngang 3cm, có 12 thanh dài 1,2m; 12 thanh ngắn 60cm, dùng dây cột lại. Thành lồng tận dụng lưới cá cũ (có nơi gọi là lưới rê), kích thước mắt lưới 2 x 2 cm phủ lên xung quanh lồng, phía trên lồng đặt miệng toi cho mực chui vào, nơi tiếp giáp các góc với nhau của khung lồng dùng 4 ống cao su mềm đặt vào 4 góc để nối hai khung sườn lại với nhau, dùng cước hoặc sợi ni lông cột chặt giữa 2 đầu nối cho khỏi bị tuột và cho dễ sắp xếp khi vận chuyển.

Sử dụng can nhựa để định vị nơi thả lồng bắt mực và giữ cho lồng được thẳng đứng. Ở giữa lồng có treo chùm mồi nhử bằng trứng mực, hoặc mồi tôm để dụ mực vào lồng, hai bên khung lồng cột lá đèn (lá chằm nón) để tạo bóng mát kích thích cho mực vào lồng. Sử dụng đá hòn hoặc cục đúc bằng bê tông, có trọng lượng 10 kg để giữ thăng bằng không cho lồng xoay chuyển và giữ cho lồng mực khỏi bị trôi.

Kỹ thuật làm lồng giúp cho việc xếp gọn lồng thành chồng khi vận chuyển không chiếm nhiều diện tích trên ghe, số lượng khi chuyển sẽ nhiều hơn, rất thuận lợi cho việc đi lại. Trung bình mỗi ghe chở 30 - 50 lồng, tùy theo quy mô đầu tư của mỗi gia đình. Khi hết mùa có thể xếp thành chồng gọn gàng, cất giữ để chuẩn bị cho mùa sau.

Tác giả chuẩn bị thả lồng bắt mực

 Ngư trường đánh bắt trên vùng biển tỉnh Khánh Hòa nói chung, xã Đại Lãnh nói riêng là rất thuận lợi vì có bãi biển dài, chạy dọc theo gành đá, độ sâu 10 - 30m, nhiều đoạn chạy dọc theo vòng cung thành vịnh, ít sóng lớn và có nhiều gành đá tạo thành hang sâu là nơi có nhiều cá mực sinh sống và tìm mồi. 

Khi thả lồng phải chú ý đến độ sâu của nước, mức nước thả lồng phù hợp 12 - 18 m và đáy lồng cách mặt đất 3m, hai bên hông lồng gắn 2 miếng xốp hoặc phao có trọng lượng đủ để nâng nổi lồng theo khoảng cách.Ngư trường đánh bắt trên vùng biển tỉnh Khánh Hòa nói chung, xã Đại Lãnh nói riêng là rất thuận lợi vì có bãi biển dài, chạy dọc theo gành đá, độ sâu 10 - 30m, nhiều đoạn chạy dọc theo vòng cung thành vịnh, ít sóng lớn và có nhiều gành đá tạo thành hang sâu là nơi có nhiều cá mực sinh sống và tìm mồi. 

Dưới đáy lồng cố định bằng đá hòn hoặc đúc bằng bê tông để giữ thăng bằng không cho lồng xoay chuyển. Toi để mực chui vào khi thả nên quay về phía trên mặt nước, cột một đoạn dây dài từ lồng gắn với phao làm dấu hiệu để khỏi bị thất lạc. Đặt mồi nhử vào vị trí giữa lồng và buộc chặt lại bằng dây cước cho khỏi tuột ra. 

Do nguyên liệu chính gồm tre và một lá đèn (lá chằm nón) là những sản phẩm hiện có ở địa phương (có thể tận dụng lưới càng (lưới rê) cũ đã hư hỏng), người nông dân đã có thể tạo ra những chiếc lồng bắt mực hiệu quả với giá thành 100.000 -150.000 đồng/chiếc.

Với lồng bắt mực cải tiến, một người có thể tự đi thả lồng vì ghềnh đá nằm giáp bờ biển đất liền nên việc đi thả lồng mực cũng rất thuận lợi, ít tốn kém về nhiên liệu, ít hao mòn ghe, thuyền, không tốn nhiều công sức, thuyền thúng vẫn đi lại được, độ sâu của nước phù hợp cho việc giữ phao thả lồng.

Vụ đánh bắt mực từ tháng 2 đến tháng 9 âm lịch hằng năm, mỗi ngày một lao động thả 40 - 50 lồng có thể thu ít nhất 5 kg mực, tương đương 1.100.000 đồng/ngày, trừ xăng dầu và khấu hao lồng người lao động còn thu nhập được trên 650.000 đồng/ngày.

Dùng lồng bắt mực được làm bằng khung tre, kết hợp với một số vật liệu khác khá đơn giản, không tốn kém nhiều, nguyên vật liệu dễ tìm. Chi phí đầu tư mua một chiếc xuồng nhỏ có gắn máy khoảng 25 triệu đồng, các phụ kiện kèm theo khoảng 3-5 triệu đồng phù hợp với khả năng tài chính của hộ nghèo và cận nghèo, vì không đòi hỏi có nguồn vốn lớn.

Đánh bắt bằng lồng, con mực không bị thương, chỉ bắt những con mực lớn hơn cỡ lưới trên thân lồng, con nhỏ hơn sẽ tự chui ra ngoài không ảnh hưởng đến môi trường, môi sinh tận diệt, mà ngược lại mực khi thấy bóng lồng mát mẻ rủ nhau về nhiều hơn. Giải pháp đánh bắt bằng lồng của anh thu hút được nhiều hộ ngư dân cùng tham gia, giúp nhau xoá đói giảm nghèo và làm giàu trên chính quê hương của mình.

Nhật Anh