Với kinh nghiệm 25 năm gắn bó với cây cà phê, ông Ngô Văn Phi ở thôn Tân Phú, xã Ninh Gia, huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng hiện có 7 ha cà phê trồng xen và 3 ha cà phê trồng thuần, mỗi năm thu về 24 tấn cà phê nhân, lợi nhuận hàng năm khoảng 1 tỷ đồng.
Ông Phi chia sẻ, lúc đầu diện tích cà phê trồng thuần của gia đình ông là 7 ha. Theo thời gian, cây cà phê già cỗi, năng suất giảm dần, ông đã có suy nghĩ phải làm sao để tăng thu nhập trên cùng diện tích đất canh tác. Năm 2010, khi cây mắc ca bắt đầu bén rễ đất Lâm Đồng, sau khi tìm hiểu, ông mạnh dạn chuyển 3 ha cà phê trong vườn để trồng xen mắc ca. Cây mắc ca được ông mua của Công ty Đức Anh ở Buôn Ma Thuột và Công ty TNHH Him Lam Mắc ca, gồm các giống: QN, 246, 800, 842, 816, 849, 741, A4. Sở dĩ ông trồng nhiều giống trên cùng 1 diện tích là để theo dõi sự sinh trưởng, phát triển và thích nghi của từng loại giống, đặc biệt cây mắc ca có đặc điểm thụ phấn chéo. Cà phê được trồng với khoảng cách 3 x 3m, mắc ca được trồng xen trong vườn cà phê với khoảng cách 6 x 9m.
Sau 1 năm trồng, thấy cây mắc ca sinh trưởng, phát triển tốt, ông tiếp tục trồng xen mắc ca trên diện tích cà phê thuần còn lại. Với 7 ha, ông trồng xen được 1.600 cây mắc ca. Sau hơn 10 năm trồng và chăm sóc, số cây mắc ca còn lại là 1.400 cây, mỗi năm ông thu được 7 - 8tấn quả, giá bán hiện nay 95.000 đồng/kg, ông sẽ có nguồn thu trên 60 triệu đồng/năm từ mắc ca.
Ông Phi cho biết: “Điều kiện khí hậu ở xã Ninh Gia rất thích hợp với cây mắc ca. Thời gian cây ra hoa kết trái và thu hoạch kéo dài từ tháng 2 đến tháng 10 hàng năm, nên bà con có thu nhập rải đều trong năm”. Ngoài trồng xen mắc ca, ông còn trồng xen tiêu trong vườn cà phê, với khoảng cách 2,5 x 2,5m. Hiện vườn của ông có hơn 5.000 trụ tiêu đã cho thu hoạch năm thứ 6, thứ 7, còn lại khoảng 800 trụ đang cho thu bói. Năm 2022, vườn tiêu cho sản lượng hơn 10 tấn tiêu khô. Ngoài ra, ông còn trồng xen 100 cây bơ giống Booth và giống 034; 150 cây bưởi da xanh; 500 cây sầu riêng ghép giống Monthong Thái Lan. Tuy mới trồng thử nghiệm hơn 3 năm nhưng cây bơ và cây bưởi đều sinh trưởng và phát triển tốt, đã cho thu trái bói. 500 cây sầu riêng, trong đó có 20 cây trồng được hơn 10 năm đã cho thu hoạch, mỗi năm thu được 150 triệu đồng; các cây còn lại đang cho thu bói hoặc mới trồng được 1 năm tuổi.
Để có được năng suất và hiệu quả như trên, đòi hỏi người trồng phải nắm vững đặc tính sinh trưởng và phát triển của từng loại cây trồng. Hằng năm, ông Phi bón đồng loạt cho cà phê và các cây trồng 4 - 5 đợt phân. Ông sử dụng phân hữu cơ hoai mục được ủ từ phân chuồng (bò, dê, gà) + phân vô cơ (đạm, lân) + chế phẩm Trichoderma + vôi bột, trộn đều với vỏ cà phê, ủ trong thời gian 2 - 3 tháng, bón 5 - 7 kg/cây/năm, bón vào tháng 7, tháng 8 hàng năm. Phân hóa học là các loại phân đơn hoặc phân NPK cao cấp, được bón làm 4 đợt: đầu mùa khô bón 300 - 400 kg/ha/lần; đầu, giữa và cuối mùa mưa, mỗi đợt bón 500 - 700 kg/ha/lần bón.
Ông Phi cho rằng, sử dụng phân bón hữu cơ sẽ giúp cho cây trồng phát triển bền vững, không ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật có lợi trong đất, giúp đất luôn tơi xốp. Trong quá trình chăm sóc cho các loại cây trồng xen, cần đặc biệt chú ý đặc tính của từng loại cây. Đối với cây sầu riêng, khi làm cỏ, bón phân, phải đặc biệt chú ý đến bộ rễ, nếu bộ rễ bị ảnh hưởng sẽ làm cây sinh trưởng, phát triển kém, có thể chết. Đối với cây mắc ca, thời điểm ra hoa, cây dễ bị vi sinh vật gây bệnh tấn công làm thối hoa; khi đó có thể dùng thuốc có hoạt chất Benomyl.
Do nắm vững kỹ thuật chăm sóc nên mặc dù giống cà phê của gia đình ông là giống cũ nhưng vẫn cho năng suất 3 - 3,5 tấn nhân/ha, mỗi năm cho thu hoạch từ 21 - 24 tấn nhân. Sau khi trừ tất cả chi phí, gia đình ông thu lợi nhuận khoảng 1 tỷ đồng/năm.
Trong vài năm trở lại đây, giá cà phê liên tục giảm, việc trồng xen các loại cây trồng là giải pháp hợp lý để nâng cao thu nhập trên cùng một diện tích đất canh tác, hạn chế được rủi ro về giá cả và biến động của thị trường. Ngoài ra, trồng xen còn giúp cho cây cà phê ít bị khô hạn do được che bóng, chắn gió... trong điều kiện biến đổi khí hậu hiện nay.
Kiều Anh